Melatonina ze względu na działanie nazywana jest hormonem nocy. Upośledzenie jej wydzielania związane jest z zaburzeniem snu, a co za tym idzie – z ogólnym pogorszeniem stanu zdrowia. Jakie jest dokładne działanie melatoniny i czemu ono służy?
Działanie melatoniny
Melatonina odpowiedzialna jest za regulowanie dobowego rytmu. Jej największe wydzielanie przypada na godziny od 23:00 do 3:00. Szyszynka uwalnia hormon, aby zasygnalizować organizmowi potrzebę nocnego wypoczynku. Zarówno światło słoneczne, jak i sztuczne światło emitowane przez ekrany telewizora, tablety oraz smartfony zaburzają proces wydzielania melatoniny. Suplementowanie tego hormonu zaleca się osobom cierpiącym na zaburzenie snu oraz pracującym w rozregulowanym trybie zmianowym. Brak odpoczynku nie tylko wpływa na efektywność zawodową, ale znacznie pogarsza ogólne samopoczucie i kondycję organizmu. Przyjmowanie tej substancji stosuje się również w zaburzeniach związanych ze zmianą stref czasowych (jet-lag syndrome). Dowiedziono ponadto, że melatonina obniża ciśnienie tętnicze krwi i wpływa na spadek poziomu cholesterolu.
Poziom melatoniny w organizmie człowieka zmienia się wraz z wiekiem. Najwyższe jej stężenie obserwowane jest w okresie dzieciństwa, najniższe po pokwitaniu. Dzieci między 1. a 3. rokiem życia wytwarzają melatoninę na poziomie 250 pg/ml. Do 15. roku życia jej poziom podnosi się maksymalnie do 180 pg/ml. U osób dorosłych do 65. roku życia obserwuje się znaczny spadek melatoniny – 70–80 pg/ml. U seniorów stężenie hormonu nocy wynosi od 20 do 30 pg/ml. To wyjaśnia, dlaczego osoby starsze miewają problemy z regularnym snem, często wybudzają się w nocy i bardzo wcześnie wstają. Dzieci mają tym samym znacznie większe zapotrzebowanie na sen.
Dawkowanie melatoniny
Aby uzupełnić naturalne stężenie melatoniny, stosuje się jej syntetyczny substytut. Związek nie powoduje uzależnień i w związku z tym można go przyjmować przez dłuższy czas. Należy jednak pamiętać, aby nie dobierać dawki bez konsultacji z lekarzem. Każda kuracja powinna być indywidualnie zaplanowana. Lek należy zażywać w godzinach wieczornych, najlepiej tuż przed snem. Standardowo lekarze zalecają przyjmowanie melatoniny w dawce od 1 do 3 mg dziennie, w niektórych przypadkach maksymalnie 5 mg. Cena leku zależy od apteki, producenta i liczby tabletek znajdujących się w opakowaniu.
Przeciwwskazania do spożywania melatoniny
Syntetyczna melatonina dostępna jest w aptekach bez recepty. Jednakże jej stosowanie nie jest zalecane kobietom w ciąży i karmiącym piersią, małym dzieciom, osobom z dolegliwościami wątroby, będących pod wpływem alkoholu oraz uczulonym na którykolwiek składnik preparatu. Przed zażyciem melatoniny sugeruje się zapoznanie z treścią ulotki, która dołączona jest do opakowania. Lek może wpływać na prowadzenie pojazdów mechanicznych i obsługę maszyn.
Skutki uboczne i przedawkowanie melatoniny
Melatonina jest w większości przypadków bardzo dobrze tolerowana przez organizm i cechuje się niską toksycznością. Możliwe działania niepożądane to: nadmierna senność, zawroty i bóle głowy. Znacznie rzadziej pojawiają się: objawy depresji, niepokoju, skurcze brzucha, zmniejszony refleks, dezorientacja, drażliwość, wymioty i niskie ciśnienie. Przy przedawkowaniu mogą wystąpić: poważne zaburzenia pracy wątroby, oczopląs, drgawki mięśniowe, epizody psychozy oraz zapalenie nerwu wzrokowego. Jak dotąd nie opisano, jaka jest dawka śmiertelna melatoniny. Niewiele wiadomo również o interakcjach tego hormonu z alkoholem.
Jak zadbać o odpowiedni poziom melatoniny w naturalny sposób?
Właściwe dla wieku stężenie melatoniny można regulować, zachowując higienę życia i snu. Warto pamiętać o regularnych porach kładzenia się spać i wstawania. Organizm człowieka potrzebuje snu do regeneracji, dlatego jakiekolwiek jego zakłócenia zaburzają fizjologiczne procesy zachodzące w żywych komórkach. Warto pamiętać, aby ostatni posiłek przed snem nie był zbyt obfity. Dobrym rozwiązaniem jest zjedzenie lekkiej kolacji, złożonej np. z gotowanych warzyw, twarożku, pełnoziarnistego pieczywa, piersi kurczaka czy nietłustej ryby. Na kilka godzin przed położeniem się spać należy zrezygnować z kawy i napojów alkoholowych. Niezwykle ważne jest codzienne dotlenianie się podczas aktywności fizycznej, np. za sprawą spacerów, jogi.
Zobacz film: Melatonina, czyli tabletki na sen
Bibliografia:
1. Emet M., Ozcan H., Ozel L., Yayla M., Halici Z., Hacimuftuoglu A. 2016. "A Review of Melatonin, Its Receptors and Drugs". The Eurasian Journal of Medicine, 48(2), 135–141. doi:10.5152/eurasianjmed.2015.0267.
2. Altun A., Ugur-Altun B. 2007. "Melatonin: therapeutic and clinical utilization". Int. J. Clin. Pract. 61 (5): 835–845.