Melatonina została odkryta w 1958 r. Od tej pory trwają badania nad jej wpływem na działanie organizmu człowieka. Najnowsze badania informują o tym, że może być pomocna m.in. w leczeniu choroby Alzheimera.
Z filmu dowiecie się, jak spać, żeby się wyspać:
Czym jest melatonina?
Melatonina to 5-metoksy-N-acetylotryptamina, organiczny związek wpływający na działanie zegara biologicznego u wszystkich ssaków. Ten hormon jest wytwarzany przez szyszynkę. Jego biosynteza zachodzi w niewielkiej części także w siatkówce oka i nabłonku przewodu pokarmowego. W tym ostatnim miejscu odpowiada za spowolnienie procesu trawienia. Na syntezę melatoniny wpływa światło słoneczne. Informację o ilości światła odbierają komórki zwojowe znajdujące się w siatkówce oka. Przekazują ją szlakiem neuronalnym do komórek szyszynki – pinealocytów.
Poziom melatoniny w organizmie zmienia się w zależności od pory dnia. W dzień osiąga 10 pg/ml, natomiast w nocy sięga 125 pg/ml. Dobowy rytm związany z produkcją melatoniny pojawia się u zdrowych niemowląt w przedziale między 5. a 12. tygodniem życia. U wcześniaków hormon jest wytwarzany zdecydowanie później. Jego największa ilość występuje u dzieci w wieku od 4 do 7 lat. Po przekroczeniu 7 lat stężenie melatoniny w organizmie spada. Dzieje się tak, ponieważ starzeniu się organizmu towarzyszy zwapnienie szyszynki, a tym samym zmniejszenie ilości produkowanej melatoniny. Może to powodować zaburzenia snu, częste u osób starszych.
Jak wybrać wygodny materac do spania? Zobaczcie na filmie:
Pojawiają się one już w średnim wieku. Kłopoty ze snem można zaobserwować także w przypadku podjęcia pracy zmianowej bądź przy nagłej zmianie stref czasowych. Osoby niewidome mają zaburzony rytm melatoniny w stosunku do osób widzących. Jest on przesunięty w pewien sposób bądź dłuższy od standardowego, 24-godzinnego rytmu wydzielania hormonu.
Produkcja melatoniny jest związana nie tylko ze snem. Ze względu na działanie antyoksydacyjne hormon korzystnie wpływa na proces starzenia się organizmu. Zapobiega gromadzeniu się w komórkach reaktywnych form tlenu. To właśnie one są odpowiedzialne za uszkodzenie białek i DNA oraz dezintegrację błony komórkowej. Tzw. hormon snu ma też wpływ na niszczenie wolnych rodników. Działanie antyoksydacyjne melatoniny wpływa też na jej kolejną funkcję – zapobieganie rozwojowi nowotworów. Badania w tym kierunku są prowadzone już od lat 70. XX wieku. Wykazały m.in. zahamowanie podziału komórek nowotworowych przez opisywany hormon. Z kolei w latach 90. odkryto wpływ niedoboru melatoniny na rozwój chorób neurodegeneracyjnych, do których należy m.in. choroba Alzheimera. Pacjenci cierpiący na to schorzenie mają nawet pięć razy niższy poziom hormonu snu w płynie mózgowo-rdzeniowym niż osoby zdrowe.
Melatonina na sen
Melatonina w postaci syntetycznej jest dostępna bez recepty. Stosuje się ją zazwyczaj w leczeniu zaburzeń snu. Ma za zadanie regulację rytmu dobowego. Za pomocą przyjmowania tego suplementu diety można przyspieszyć bądź opóźnić fazy rytmu biologicznego. Jest to zależne od dawki, która zwykle wynosi od 0,3 do 10 mg jak też od pory podawania leku. Można ją kupić w tabletkach. Dostępna jest też melatonina w płynie. Należy ją przyjmować doustnie w dawkach zależnych od tego, w jaki sposób ma działać.
W zaburzeniach snu związanych z zaburzeniami rytmu snu i czuwania, np. na skutek pracy zmianowej, zaleca się przyjmowanie 1-3 tabletek 1 mg, 1-2 tabletek 3 mg lub 1 tabletki 5 mg dziennie. Powinno się je popijać szklanką wody i zażywać na 1 godzinę przed pójściem spać. U osób, które obawiają się lub cierpią na zaburzenia snu w związku ze zmianą stref czasowych, podawanie melatoniny należy zacząć 2 dni przed planowanym wylotem na wschód, w takich dawkach jak w przypadku zmian rytmu dobowego (wspomnianych powyżej).
Do czego może doprowadzić niedobór snu? Zobacz film i poznaj zdanie eksperta
Następnie trzeba kontynuować przyjmowanie leku przez 4 dni po przybyciu na miejsce w takiej samej dawce. Preparat powinien być zażywany na godzinę przed snem. Z kolei w przypadku wylotu na zachód dawka jest identyczna, zmienia się jedynie czas podawania. Wystarczy zażywać melatoninę przez 4 dni po przylocie. Z kolei u osób niewidomych mających zaburzony dobowy rytm snu i czuwania stosuje się identyczną dawkę w okolicach godziny 21:00-22:00. Preparat nie jest wskazany do stosowania u dzieci, ale można go podawać wg wskazań lekarskich. U młodych pacjentów z ADHD i autyzmem, które często mają problemy ze snem, nawet małe dawki wykazują wysoką skuteczność. Ważne, by leku nie przyjmowały kobiety w ciąży. Nie można go też zażywać po wypiciu alkoholu.
Melatonina – skutki uboczne
Melatonina, jak każdy lek, ma skutki uboczne. Należą do nich: zmęczenie, obniżenie temperatury ciała, i bóle głowy. Mogą też wystąpić stany splątania, tachykardia, pokrzywka, świąd, a przy przedłużonym stosowaniu nawet objawy typu ginekomastia. Natomiast u dzieci chorych na padaczkę lub mających uszkodzony ośrodkowy układ nerwowy częstotliwość napadów padaczkowych może ulec zwiększeniu.
Czy sen jest cenny? Zobaczcie na filmie:
