Cukrzyca to choroba bardzo powszechna w społeczeństwie. Polega na nietolerancji węglowodanów, wobec czego we krwi dochodzi do nadmiernego wzrostu glukozy. Kobiety w ciąży również są narażone na cukrzycę. U kobiet w ciąży cukrzycę dzieli się na tę, która była już rozpoznana i leczona przed zajściem w ciążę, oraz na cukrzycę ciążową. Typowa cukrzyca ciążowa rozpoznawana jest około 24.–28. tygodnia ciąży. Wcześniejsze zaburzenia poziomu cukru we krwi najczęściej wiążą się z nierozpoznaną cukrzycą przed ciążą. Insulina w ciąży jest podstawową farmakologiczną metodą terapii cukrzycy. Nie należy obawiać się negatywnego wpływu insuliny w ciąży na dziecko, ponieważ przenika ona do płodu zaledwie w 1%. Natomiast glukoza przechodzi w cukrzycy ciążowej do dziecka swobodnie, co może skutkować licznymi powikłaniami.
Cukrzyca a konieczność podania insuliny w ciąży
Wystąpienie cukrzycy ciążowej u kobiety wiąże się z wieloma czynnikami ryzyka. Obejmują one wiek powyżej 35. roku życia, otyłość i nadwagę, liczne porody w wywiadzie, poród dziecka z dużą masą urodzeniową, nadciśnienie tętnicze, poronienia i zgony wewnątrzmaciczne w wywiadzie. Zdarza się jednak, że cukrzyca ciążowa rozwija się u kobiet bez istotnych czynników ryzyka. Jest jedynie sygnałem ostrzegawczym wskazującym na predyspozycję do wystąpienia cukrzycy w przyszłości. Oczywiście na rozwój cukrzycy mogą wpływać czynniki genetyczne, jednak najczęstszy bodziec stanowią czynniki środowiskowe.
Cukrzyca to choroba, która musi być leczona. Oczywiście w zależności od wywiadu i zaawansowania cukrzycy lekarz dobiera odpowiednią terapię. Nie zawsze konieczne jest od razu włączenie insuliny. Natomiast nieleczona cukrzyca w ciąży stanowi czynnik ryzyka dużej masy urodzeniowej dziecka, a także wystąpienia wad wrodzonych i powikłań okołoporodowych. Noworodki urodzone z ciąży z niewyrównaną cukrzycą mają większe ryzyko wystąpienia niedocukrzenia po porodzie. Okazuje się bowiem, że łożysko stanowi skuteczną barierę dla insuliny, która nie oddziałuje znacząco na płód. Natomiast glukoza przenika do płodu, stymulując trzustkę dziecka do produkcji insuliny. Z czasem dochodzi do przerostu wysp trzustkowych i zbyt dużej produkcji insuliny u dziecka, które po porodzie zostaje odcięte od dużych stężeń glukozy, gdy tymczasem produkcja insuliny, czyli hormonu obniżającego poziom cukru, jest nadal bardzo duża. To właśnie insulina ma wpływ na rozwój makrosomii, czyli nadmiernego wzrostu tkanek płodu. Ponadto dzieci, których matki w ciąży nie były leczone z powodu cukrzycy, częściej miały tendencję do nadwagi, otyłości, nietolerancji węglowodanów czy cukrzycy typu 2.
Kiedy zastosować insulinę w ciąży?
Konieczne jest, by kobiety chorujące na cukrzycę zrezygnowały w ciąży z doustnego przyjmowania leków na rzecz insuliny. W przypadku wykrycia cukrzycy ciążowej w pierwszej kolejności należy zastosować odpowiednią dietę, zapewniającą wszystkie składniki odżywcze. Przede wszystkim nie jest to dieta odchudzająca. Musi zapewnić właściwą podaż kalorii, a także odpowiednie proporcje w zakresie ilości białek, tłuszczów i węglowodanów. Ponadto konieczna jest właściwa kontrola poziomu cukru we krwi za pomocą gleukometru. Kobieta w ciąży powinna mierzyć glukozę na czczo, a także po godzinie po każdym posiłku. Jeśli leczenie dietetyczne nie przynosi efektu, a poziom glukozy na czczo utrzymuje się powyżej 90 mg/dl, konieczne jest wdrożenie insuliny. Przenika ona zaledwie w 1% przez łożysko. Jej zadaniem jest zmniejszenie stężenia glukozy we krwi kobiety, a tym samym zmniejszenie stężenia glukozy przenikającej do dziecka.
Jak stosować insulinę w ciąży?
Terapia insuliną w ciąży jest uzależniona od indywidualnych potrzeb. Insulinę podaje się poprzez wstrzyknięcie jej za pomocą specjalnych wstrzykiwaczy (penów). W zależności od potrzeb, podaje się preparaty krótko działające bądź długo działające. Insulina krótko działająca musi być podawana zależnie od posiłku. Długo działająca, podawana jest np. rano i utrzymuje stały poziom insuliny przez wiele godzin. Sposób wstrzyknięcia powinien być zaprezentowany pacjentce w poradni przez lekarza bądź pielęgniarkę.
