Gorsety ortopedyczne zalicza się do tak zwanych ortez, czyli przyrządów medycznych służących utrwaleniu prawidłowego ustawienia odpowiedniego fragmentu kośćca w sytuacji, gdy nadmierna ruchomość grozi progresją zmian chorobowych. Są stosowane w przypadkach pogłębiających się skrzywień kręgosłupa oraz w leczeniu skutków urazów.
Czym jest gorset ortopedyczny?
Gorset ortopedyczny jest przyrządem zapewniającym stabilność kręgosłupowi w odcinku, który narażony jest na ryzyko skrzywienia lub który wymaga ograniczenia ruchomości ze względu na złamanie trzonu kręgu (lub kręgów). Jego konstrukcja składa się zwykle z metalowego szkieletu, uzupełnionego odpowiednio wyprofilowanymi elementami oporowymi, wykonanymi z tworzywa sztucznego (laminatu). Części te bezpośrednio dotykają ciała w określonych punktach. By nie powodowały dolegliwości bólowych albo powstawania odleżyn, są wyłożone gąbkowymi lub filcowymi poduszkami. Ruchome elementy mogą być regulowane za pomocą pasków pozwalających na dostosowanie kształtu gorsetu do potrzeb chorego.
W chirurgii urazowej stosuje się niekiedy gorsety gipsowe. Pozwalają one na unieruchomienie chorego we wczesnej fazie po złamaniu kręgosłupa albo w okresie pooperacyjnym. Można je łatwo i szybko wyprofilować w najbardziej nietypowe kształty oraz w razie potrzeby niedużym kosztem wymienić. Przy rozległych urazach kręgosłupa, szczególnie skojarzonych z porażeniami, w pierwszej fazie leczenia dla chorego tworzy się czasem specjalną skorupę – „łóżko gipsowe”, która umożliwia ustabilizowanie położenia całego ciała.
Jak powinno się dbać o swój kręgosłup? Zobaczcie na filmie, jakie są prawidłowe postawy ciała:
Skolioza i inne wskazania do noszenia gorsetu ortopedycznego u dziecka
Podstawowymi wskazaniami do zastosowania gorsetu ortopedycznego u dziecka są wady postawy znacznego stopnia. Najczęstszym problemem wieku rozwojowego jest skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa. Ze względu na postępujący wzrost, zwiększanie się masy ciała, niepełne uwapnienie kręgów zapoczątkowany raz proces może – w przypadku zaniechania leczenia lub towarzyszących chorób – spowodować szybkie pogłębianie się wady, które po utrwaleniu się prowadzi niekiedy do trwałego kalectwa.
Problem skoliozy dotyczy całego kręgosłupa, ponieważ boczne skrzywienie, pojawiające się np. w odcinku lędźwiowym, powoduje kompensacyjne wygięcie w stronę przeciwną części piersiowej i kolejne – w szyjnej. Jest to niezbędne dla zachowania równowagi oraz w celu utrzymania prawidłowej, pionowej pozycji głowy. Stan pacjenta pogarszają pojawiające się z czasem trwałe deformacje kośćca i przykurcze mięśniowe.
Zmiany o typie skoliozy mogą nastąpić na skutek zaburzeń rozwojowych kości, mięśni lub chorób układu nerwowego (zaburzających czynności motoryczne lub powodujących przewlekłe stany spastyczne mięśni stabilizujących kręgosłup albo kończyny dolne). Przyczyną początkową może być np. skrócenie (niedorozwój) jednej z kończyn dolnych. Powoduje to przekrzywienie miednicy oraz skoliozę odcinka lędźwiowego, a następnie reakcję w postaci wygięcia wyższych partii kręgosłupa. Przyjmuje on kształt, który widziany od tyłu przypomina literę S.
Gorset ortopedyczny na skoliozę
Aby zapobiec nasilaniu się skoliozy kręgosłupa, stosuje się u pacjentów gorsety ortopedyczne. Podstawą jest ustabilizowanie kręgów w odcinku, w którym powstało pierwotne odchylenie. Odpowiednio postępując (w tym – regulując gorset), udaje się niekiedy nie tylko ograniczyć rozwój skoliozy, ale i wpłynąć na poprawę postawy chorego. Wysiłek pacjenta jest zmniejszony, nie dochodzi do przeciążenia mięśni, które dzięki temu mogą lepiej korygować zmiany ustawienia kręgosłupa. Zmniejszają się również odchylenia kompensacyjne kręgów w innych jego częściach.
Zobaczcie, czym jest skolioza, jak można ją leczyć:
Gorset ortopedyczny na złamanie kręgosłupa
Jednym z typowych zastosowań gorsetu ortopedycznego jest leczenie złamań trzonów kręgów. Mają one najczęściej charakter kompresyjny, tzn. powstają wskutek zgniecenia kręgu przy nagłym osiowym nacisku ze strony wyższych i niższych odcinków kręgosłupa. Dzieje się tak często w przypadku:
- skoku do wody „na główkę”,
- upadków z wysokości,
- skoków ze znacznej wysokości na wyprostowane nogi,
- poślizgnięcia się i upadku na pośladki w pozycji zbliżonej do siedzącej.
U starszych osób częstą przyczyną złamań kompresyjnych jest osteoporoza. Odwapnienie trzonów kręgów sprawia, że łatwo ulegają one skruszeniu pod ciężarem ciała albo przy codziennych czynnościach. W przypadkach zaawansowanego zespołu utraty wapnia z kośćca gorsety ortopedyczne stosuje się nie tylko przy złamaniach, ale i profilaktycznie.
Gorset ortopedyczny lędźwiowy
Gorset ortopedyczny lędźwiowy ma za zadanie stabilizację miednicy i brzusznego odcinka kręgosłupa. By położenie to było ustalone, gorset musi być umieszczony pomiędzy częściami ciała zapewniającymi mu podparcie. Od dołu są to kości miednicy, od góry – dolna część klatki piersiowej. Regulując wysokość gorsetu i jego napięcie w określonych fragmentach, można lekko skorygować pozycję kręgosłupa.
Gorset ortopedyczny na szyję
Gorset ortopedyczny szyjny stosuje się nie tylko przy wadach postawy, ale też w przypadku niestabilności aparatu więzadłowego odcinka szyjnego kręgosłupa (np. wskutek urazów komunikacyjnych). Gorset oparty jest wtedy o barki, a jego górna część stabilizuje położenie głowy poprzez elementy podpierające żuchwę, wyrostki sutkowate czy potylicę.
Inne rodzaje gorsetów ortopedycznych
Gorsety o opisanej powyżej konstrukcji stosuje się w przypadku poważnych schorzeń. Wady postawy, długotrwała praca w wymuszonej pozycji oraz zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa często są przyczyną uciążliwych dolegliwości bólowych. W takich sytuacjach stosuje się miękkie, elastyczne gorsety, których rolą jest stabilizacja i wsparcie kręgosłupa oraz wymuszenie prawidłowej pozycji ciała. Przykładem może być np. wysoki gorset ortopedyczny lędźwiowo-krzyżowy.
