Na rynku istnieją liczne preparaty zawierające flawonoidy, które polecane są na różne dolegliwości. Odpowiednio zbilansowana dieta zawierająca dużo świeżych owoców i warzyw w większości przypadków dostarcza jednak odpowiednią ilość tych związków.
Czym są i jak działają flawonoidy?
Flawonoidy to związki chemiczne występujące w naturalny sposób w roślinach. Dotychczas poznano około 8000 rodzajów tych substancji, a tylko 500 z nich dobrze przebadano i odkryto dla nich zastosowania w medycynie i kosmetyce. Można przypuszczać, że pozostałe także mają duży potencjał leczniczy.
Bioflawonoidy są związkami, dzięki którym rośliny zyskują intensywne zabarwienie, co ogranicza destrukcyjny wpływ promieniowania ultrafioletowego. Pełnią funkcję przeciwutleniaczy i stanowią naturalną ochronę przed chorobami i pasożytami, ponieważ zabijają bakterie, wirusy i grzyby oraz odstraszają owady.
Flawonoidy dobroczynnie wpływają na organizm człowieka, wykazując między innymi właściwości:
-
antyoksydacyjne – usuwają wolne rodniki z organizmu i hamują ich powstawanie, wspierają chelatację metali, ochraniają niskocząsteczkowe antyoksydanty oraz witaminy C i E, a także zwiększają stabilność błon komórkowych;
-
przeciwzapalne i przeciwalergiczne – hamują wytwarzanie enzymów prozapalnych i oddziałują na komórki układu limfatycznego;
-
estrogenne – izoflawony wykorzystywane są w opóźnianiu menopauzy i zmniejszaniu jej dotkliwych efektów;
-
przeciwnowotworowe – dzięki zdolnościom antyoksydacyjnym, ale również przez hamowanie nadmiernego rozrostu komórek;
-
obniżające ryzyko zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe – obniżają ciśnienie, powodują wzrost skurczu mięśnia sercowego;
-
przeciwzakrzepowe i wzmacniające ściany naczyń krwionośnych;
-
przeciwcukrzycowe;
-
przeciwbakteryjne – blokują syntezę białek u opornych na antybiotyki gronkowców; antocyjany hamują wzrost prątków gruźlicy, a kwercetyna unieszkodliwia jad kiełbasiany;
-
przeciwwirusowe – trwają badania nad zastosowaniem niektórych flawonoidów w terapii wirusa HIV;
-
przeciwgrzybicze – wiele roślin posiada flawonoidy w naturalny sposób chroniące je przed atakiem grzybów.
Flawonoidy – występowanie w produktach naturalnych
Flawonoidy występują w świeżych owocach, warzywach, a także w ziołach. Najlepiej zbadane rodzaje to:
-
flawonole – ich źródłami są: cebula, jabłka, herbata, sałata, brokuły, ciemne winogrona, jagody czarnego bzu i kapusta;
-
flawony – występują w selerze, czerwonym pieprzu, czerwonej papryce, pietruszce, cytrynie i tymianku;
-
flawanony – są obecne w pomarańczach i grejpfrutach;
-
flawanole – znajdują się w herbacie, czerwonym winie, czekoladzie, jabłkach i kiwi;
-
izoflawony – ich źródłami są soja i rośliny strączkowe;
-
antocyjany – dostarczają ich wiśnie, truskawki, winogrona, czerwone wino, czarna porzeczka, czarny bez, aronia i borówka czernica.
Flawonoidy i ich zastosowanie w profilaktyce i terapii chorób
Wciąż trwają badania nad możliwością szerokiego i bezpiecznego wykorzystania flawonoidów w terapii chorób. Do tego konieczne jest jednak stosowanie ich w dużych, skoncentrowanych dawkach, co wymaga wieloletnich prób klinicznych, aby wykluczyć możliwe niepożądane efekty. Dotychczas udało się ustalić, że flawonoidy mogą zaburzać działanie niektórych leków (na przykład antybiotyków), a niektóre z nich utrudniają chemioterapię. Przypuszcza się jednak, że już niedługo będzie można je wykorzystać w leczeniu niektórych nowotworów oraz chorób autoimmunologicznych i wirusowych (w szczególności AIDS).
Póki co podkreśla się jednak rolę, jaką bioflawonoidy odgrywają w profilaktyce:
- Antocyjany zapobiegają rozwojowi chorób serca i wątroby, cukrzycy oraz nowotworów.
- Izoflawony łagodzą przebieg menopauzy, chronią przed osteoporozą i rakiem piersi.
- Flawonole zmniejszają ryzyko zachorowania na raka trzustki oraz choroby krążenia i działają przeciwutleniająco.
- Flawanony chronią przed rakiem, obniżają poziom cholesterolu, wzmacniają naczynia krwionośne i działają przeciwzakrzepowo.
- Flawonole są wykorzystywane ze względu na działanie przeciwalergiczne.
- Z flawonów produkuje się lek – diosminę, która jest stosowana w profilaktyce żylaków i zaburzeń krążenia krwi.
Flawonoidy – zastosowanie w kosmetyce
Skóra człowieka jest tkanką najbardziej podatną na procesy oksydacyjne, ponieważ narażona jest na promieniowanie UV i inne niekorzystne czynniki zewnętrzne. Ze względu na swoje przeciwutleniające działanie flawonoidy stosowane są w kosmetyce. Spowalniają procesy starzenia się skóry, wzmagają produkcję kolagenu, wygładzają skórę, nadają jej miękkość i blask. W kosmetykach najczęściej wykorzystuje się bioflawonoidy pochodzące z ziół, między innymi zielonej herbaty, żeń-szenia, chabru, miłorzębu, arniki czy rumianku.
Bibliografia:
1. Majewska, M. i Czeczot, H., Flawonoidy w profilaktyce i terapii, “Terapia i leki”, 65 (5), 2009, s. 369–377.
2. A. Krasowska, M. Łukaszewicz, Czy warto jeść kolorową żywność?
