Wysoka korelacja pomiędzy depresją a alkoholizmem została potwierdzona licznymi badaniami naukowymi. Zaobserwowano, że zaburzenia afektywne mogą powodować u chorych skłonność do sięgania po alkohol. Jednocześnie alkoholizm jest częstą przyczyną depresji. O depresji alkoholowej mówi się zwykle w tym drugim kontekście. Odwrotną sytuację, w której uzależnienie od alkoholu rozwija się w przebiegu depresji, określa się mianem alkoholizmu wtórnego.
Objawy depresji alkoholowej
Symptomy zaburzeń nastroju w chorobie alkoholowej zasadniczo nie różnią się od tych, które cechują tzw. dużą depresję. Za podstawowe objawy uznaje się:
- utrzymujące się przez większość czasu obniżenie nastroju wyrażające się smutkiem, przygnębieniem, apatią, pesymizmem, poczuciem bezsilności, niepokojem, rozdrażnieniem, złością,
- anhedonia (brak zdolności cieszenia się tym, co zawsze sprawiało radość) oraz utrata dotychczasowych zainteresowań,
- brak energii, skłonność do szybkiego męczenia się.
Powyższym objawom depresji towarzyszyć może szereg innych:
- spadek aktywności ruchowej i motywacji do działania,
- zaburzenia poznawcze – spowolnienie myślenia, problemy z pamięcią, koncentracją uwagi, podejmowaniem decyzji,
- brak krytycznego dystansu do własnego stanu,
- zaburzenia snu, łaknienia, libido,
- różnego typu dolegliwości bólowe (migreny, bóle brzucha, mięśni itd.),
- niska samoocena, utrata wiary w siebie,
- irracjonalne poczucie winy, grzeszności,
- nawracające myśli samobójcze i zachowania autodestrukcyjne.
Zgodnie z obowiązującymi kryteriami diagnostycznymi o występowaniu depresji można mówić wówczas, gdy co najmniej dwa podstawowe i dwa dodatkowe objawy utrzymują się przez ponad dwa tygodnie.
Jak rozpoznać, że ktoś nadużywa alkoholu? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Zasadniczym symptomem, który uzupełnia powyższy obraz w przypadku depresji alkoholowej, jest uzależnienie od alkoholu. Nasila ono pozostałe objawy i odwrotnie – złe samopoczucie psychofizyczne najczęściej skłania do sięgania po dostępne remedium, jakim jest alkohol. Uzyskanie choćby chwilowej poprawy nastroju wymaga jednak wypijania coraz większej ilości (lub coraz mocniejszych) trunków, co pogłębia zarówno uzależnienie, jak i towarzyszącą mu depresję alkoholową.
Przyczyny depresji alkoholowej
Zaburzenia nastroju mogą wystąpić na każdym etapie choroby alkoholowej:
- w okresach przewlekłej intoksykacji,
- w ramach zespołu abstynencyjnego, po nagłym odstawieniu alkoholu (wówczas pojawić się mogą dodatkowo objawy psychotyczne, np. omamy),
- w czasie długotrwałej abstynencji.
Obniżenie nastroju związane z symptomami zespołu abstynencyjnego niekiedy ma charakter przejściowy i ustępuje samoistnie po 2–3 tygodniach. W pozostałych przypadkach choroba alkoholowa może prowadzić do pełnoobjawowej depresji.
Uważa się, że kluczową rolę w rozwoju depresji alkoholowej odgrywa toksyczny wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy (powoduje zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników), a także deficytowa dieta (prowadzi do niedoborów niektórych związków – zwłaszcza witamin z grupy B – niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania mózgu).
Zaburzenia nastroju w przebiegu choroby alkoholowej powiązane są także z pogarszającą się sytuacją życiową alkoholika. Nałóg prowadzi zwykle do kryzysu lub rozpadu więzi z bliskimi, może stać się przyczyną problemów zawodowych i finansowych. Takie okoliczności uznawane są za czynniki sprzyjające rozwojowi depresji.
Leczenie depresji alkoholowej
Zaburzenia nastroju w chorobie alkoholowej mają najczęściej zdecydowanie cięższy przebieg niż u osób nieobciążonych nałogiem. Znacznie też trudniej w ich przypadku osiągnąć sukces terapeutyczny. Chorzy z depresją alkoholową zazwyczaj bardzo niechętnie współpracują ze specjalistami. Niełatwo też wdrożyć u nich skuteczną farmakoterapię, ponieważ nałóg sprawia, że nie są konsekwentni w przyjmowaniu leków. Co gorsze, często łączą je z alkoholem, co nie tylko zmniejsza ich skuteczność, ale też może prowadzić do niebezpiecznych interakcji. Niemniej depresja alkoholowa bezwzględnie wymaga leczenia. Alkoholicy bowiem zdecydowanie silniej niż inni chorzy z zaburzeniami afektywnymi narażeni są na wystąpienie skłonności autodestrukcyjnych. Około 12% przypadków depresji alkoholowej kończy się samobójczą śmiercią.
Zobacz film i dowiedz się jak alkohol wpływa na organizm mężczyzny, a jak kobiety:
Leczenie depresji alkoholowej powinno odbywać się dwutorowo. Przede wszystkim wymaga abstynencji pacjenta i podjęcia terapii uzależnień prowadzonej przez wyspecjalizowane w tym kierunku ośrodki czy wspólnoty Anonimowych Alkoholików. Objawy zaburzeń afektywnych można redukować z pomocą odpowiednio dobranej farmakoterapii (zwykle z wykorzystaniem selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny). Pacjentom zaleca się często także psychoterapię – przy depresji alkoholowej dużą efektywność wykazują metody z nurtu poznawczo-behawioralnego. Nieocenione w procesie leczenia uzależnienia i powiązanych z nim zaburzeń afektywnych jest wsparcie bliskich osób. O ile pacjent ma rzeczywistą, wewnętrzną motywację do walki z chorobą, skuteczność terapii jest zwykle dość wysoka.
