Badanie odruchów noworodka to jedna z podstawowych czynności wykonywanych po porodzie. Na jego podstawie stwierdza się czy dziecko dobrze radzi sobie poza łonem matki.
Zobacz także: Pierwsze wspólne tygodnie z noworodkiem. Sprawdź, co może mu przeszkadzać
Odruch Moro
Odruch Moro (tzw. obejmowania) to odruch pojawiający się jako odpowiedź na niespodziewany bodziec dźwiękowy (nagły hałas), wzrokowy (zmiana światła), przedsionkowy (gwałtowna zmiana położenia ciała noworodka, zwłaszcza pozycji głowy i jej odgięcie o 30 stopni czy szybkie opuszczenie dziecka o 20 cm i podniesienie do poprzedniego poziomu) i dotykowy (ból, zmiana temperatury).
Odruch Moropojawia się w 28 tygodniu ciąży. Uwidacznia się w życiu płodowym przez prostowanie i rozwieranie palców oraz odwodzenie górnych kończyn. Odruch osiąga pełną dojrzałość w momencie narodzin i pozostaje aktywny do 3-4 miesiąca życia.
Składa się z dwóch faz:
- ruch w pierwszej fazie przepływa od centrum do peryferii ciała - otwarcie środka ciała, prostowanie kończyn i palców, głęboki wdech, zatrzymanie w tej pozycji, uczucie dezorientacji spowodowane utratą stabilności i grawitacji;
- ruch w drugiej fazie przepływa od peryferii ciała do centrum - zamknięcie środka ciała, zgięcie kończyn w pozycji obejmowania, zaciśnięcie palców w pięść, wydech, płacz, powrót do pozycji płodowej spowodowany próbą ucieczki przed bodźcem oraz ochrony.
Zobacz także: Rozwój dziecka miesiąc po miesiącu - kalendarz pierwszego roku
Odruchowi Moro towarzyszą: nagłe pobudzenie, szybkie oddychanie, zaczerwienie skóry, zamarcie, przyspieszona praca serca, uaktywnienie reakcji "walcz lub uciekaj" i wzrost ciśnienia krwi.
Niewygaszony odruch Moro powoduje, że dzieci są bojaźliwe, nadaktywne, łakome, nadwrażliwe na bodźce, trudno nawiązują kontakty, okazują dominację, ciągle odczuwają stres, mają obniżoną odporność, niską samoocenę oraz predyspozycje do astmy, alergii, infekcji, bólu głowy, choroby lokomocyjnej, lęku wysokości i fobii.
Odruch Babińskiego
Odruch Babińskiego sprawdza się drażniąc skórę bocznej dolnej powierzchni stopy. Duży palec napręża się, prostuje, unosi do góry, a stopa wykrzywia się do środka. Może mu towarzyszyć zgięcie kończyny dolnej w 3 stawach i odruch podeszwowy pozostałych palców, czyli zgięcie do dołu i wachlarzowe rozstawienie. Wynika z niedojrzałego układu nerwowego. Odruch pojawia się u noworodków do 3 tygodnia życia. Zanika zazwyczaj po pierwszych 6 miesiącach. Jeśli utrzymuje się do 3 roku życia, świadczy to o uszkodzeniu drogi korowo-rdzeniowej. Zastąpiony zostaje odruchem podeszwy, czyli zwijaniem palców do wewnątrz.
Odruch Babińskiego odpowiada za kształtowanie się dużej motoryki, równomierne rozłożenie ciężaru ciała, rozwój mowy i prawidłową postawę ciała. Nasilony sprawia, że chodzi się na zewnętrznej stronie stopy, opóźniony, że na wewnętrznej. Zbyt późne pojawienie się odruchupowoduje trudności we wzajemnej koordynacji dużej i małej motoryki.
Odruch ATOS
Skrót ATOS oznacza asymetryczny toniczny odruch szyjny. Jest to obrót głowy dziecka w bok, który powoduje wzrost napięcia zginaczy po stronie twarzowej czaszki oraz wyprost kończyn po stronie przeciwnej. Gdy leżącemu na plecach dziecku odwrócimy głowę w bok, noga i ręka po tej samej stronie ciała wyprostują się, zaś kończyny po drugiej stronie ciała zegną się w stawach. Dziecko w trakcie sprawdzania odruchu ATOS przyjmuje postawę ciała podobną do tej, jaką przyjmują szermierzy. Dlatego nazywa się go odruchem szermierza. Występuje u noworodków od urodzenia do ukończenia 6 miesiąca życia. Zauważalny jest około 18 tygodnia trwania ciąży, gdy kobieta doświadcza pierwszych ruchów dziecka. Odruch ATOS ułatwia noworodkom przechodzenie przez kanał rodny podczas porodu. Część badaczy uważa, iż poród naturalny go wzmacnia. Z kolei kleszczowy i wykonany przez cesarskie cięcie przyczyniają się do jego zaburzeń. Podczas życia płodowego odpowiada za poruszanie się dziecka, czyli odczuwane przez ciężarną kopanie. W pierwszych miesiącach życia dziecka odgrywa bardzo ważną rolę. Odruch ATOS pozwala na doskonalenie napięcia mięśniowego, wspomaga pracę mięśnia czworobocznego lędźwi, ćwiczy ruchy ciała na bok oraz ruch sięgania, stymuluje układ przedsionkowy, kształtowanie poczucia odległości i koordynacji ręka - oko oraz wyrabia umiejętności uwalniania się od zbędnych emocji. Uważa się, że jeśli odruch ATOS trwa nadal u ponad półrocznych dzieci, świadczy o nieprawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego. Nazywa się go wówczas przetrwałym odruchem ATOS. Konsekwencjami tego stanu w przyszłości mogą być:
- zaburzenia rozwoju funkcji lokomocyjnych,
- utrudnienie wykonywania naprzemiennych ruchów rąk i nóg, jednostronne ruchy kończyn,
- opóźnienie procesu tworzenia się osłonki tłuszczowej wokół włókien nerwowych w mózgu oraz rdzeniu kręgowym,
- nieefektywne przekazywanie impulsów nerwowych,
- zachwianie równowagi przy ruchach głowy, bieganiu i skakaniu,
- zaburzenia rozwoju percepcji wzrokowej, a zwłaszcza stabilizacji pola widzenia, izolacji ruchów oczu od ruchów głowy,
- nieprawidłowości przy chwytaniu narzędzia pisarskiego, brzydkie pismo, kłopoty z ortografią i gramatyką, dysleksja, dysgrafia,
- trudności z koncentracją,
- trudności z opanowaniem jazdy na rowerze,
- przekraczanie linii środkowej ciała (problem z przekładaniem zabawek z ręki do ręki),
- zaburzenia procesu pełzania i raczkowania i poczucia równowagi podczas nauki chodzenia,
- zaburzenia koordynacji ręka - oko oraz wodzenia wzrokiem w linii poziomej.
