Katechiny od wielu lat stanowią przedmiot licznych badań ze względu na szerokie spektrum działania. Podkreśla się przede wszystkim ich silne właściwości antyoksydacyjne i zdolność do zmniejszania ryzyka wystąpienia chorób układu krwionośnego. Zapobiegają arteriosklerozie, atakom serca, zakrzepicom, urazom mózgu. Dodatkowo katechiny spowalniają procesy starzenia i intensyfikują pracę układu odpornościowego.
Czym są katechiny?
Katechiny to grupa organicznych związków chemicznych zaliczanych do polifenoli, które należą do flawonoidów, zwanych też związkami flawonowymi. Wśród nich wymienia się wolne katechiny, jak: katechina (C), galokatechina (GC), epikatechina (EC), epigalokatechina (EGC), i katechiny w formie związanej, jak: galusan epikatechiny (ECG), galusan galokatechiny (GCG), galusan pigalokatechiny (EGCG). Spośród nich najsilniejszą katechiną jest EGCG. Katechiny ze względu na cenne właściwości wykorzystywane są przez przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny. Związki te znaleźć można w składzie leków, suplementów diety i kosmetyków.
Gdzie występują katechiny?
Katechiny znajdują się w wielu elementach codziennej diety człowieka, m.in. w: kakao, czekoladzie, czerwonym winie, roślinach strączkowych (fasola, bób, soczewica). owocach (śliwki, jabłka, brzoskwinie, wiśnie, truskawki). Jednak najbardziej znanym źródłem katechin jest zielona herbata (z ang. green tea catechins, GTC). Związki te stanowią 30–40% rozpuszczalnych substancji zielonych liści herbaty, jednak ich zawartość różni się w zależności od pory zbioru (im późniejszy zbiór, tym więcej katechin). W nieco mniejszej ilości występują w herbacie czarnej i owocowej.
Wpływ katechin na zdrowie
Katechiny wykazują rozmaite pozytywne działanie na ludzki organizm. Znane są przede wszystkim z aktywności antyoksydacyjnej, dzięki czemu wspierają usuwanie wolnych rodników i zapobiegają zjawisku stresu oksydacyjnego. Bezpośrednio z tym związane jest spowolnienie procesu starzenia się organizmu i działanie antynowotworowe.
Katechiny wykorzystywane są w zwalczaniu nadwagi i otyłości. Badacze informują, że włączenie suplementacji katechin do diety o obniżonej podaży kalorii wpływa na zmniejszenie zawartości tkanki tłuszczowej na skutek hamowania absorpcji lipidów. Katechiny przyśpieszają tempo metabolizmu spoczynkowego. Poprawiają perystaltykę jelit, zapobiegają namnażaniu się szkodliwych bakterii i zwiększają liczbę potrzebnych bakterii flory jelitowej.
Katechiny wpływają na obniżenie poziomu glukozy, insuliny i insulinooporności. Podnoszą ogólną odporność organizmu. Usprawniają proces detoksykacji, czyli usuwania szkodliwych substancji i produktów przemiany materii. Katechiny wchodzą w reakcje z toksynami utworzonymi przez szkodliwe bakterie i metalami, takimi jak: chrom, kadm, ołów, rtęć, rozkładając je. Dodatkowo działają przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, co wykorzystane zostało w terapii AIDS w celu ograniczenia namnażania się wirusa.
Katechiny a choroby układu krążenia
Katechiny odgrywają istotną rolę profilaktyczną w przeciwdziałaniu chorobom układu sercowo-naczyniowego. Podkreśla się ich właściwości przeciwpłytkowe. Szczególne znaczenie mają katechiny zielonej herbaty, które działają przeciwzakrzepowo, co związane jest z hamowaniem agregacji płytek krwi. Katechiny znane są również z działania przeciwzapalnego i hamowania proliferacji komórek mięśni gładkich ścian naczyń krwionośnych, w związku z czym są ważnym czynnikiem zapobiegającym miażdżycy. Badania donoszą, iż spożywanie zielonej herbaty zmniejsza poziom całkowitego cholesterolu i lipoprotein frakcji tzw. złego cholesterolu (LDL) w osoczu krwi. Katechiny przeciwdziałają nadciśnieniu tętniczemu krwi. Ich działanie hipotensyjne wynika z regulowania stężenia tlenku azotu, który odpowiada za napięcie naczyń krwionośnych.
Jak jeść zdrowo? Dowiesz się tego z filmu:
Wpływ katechin na skórę
Katechiny wykazują ochronę skóry przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego. Pochłaniają nadmiar promieni UV przez co zapobiegają drastycznemu spadkowi nawodnienia skóry i zmniejszają ryzyko rozwoju raka skóry i innych zmian chorobowych w jej obrębie. Katechiny określane są „polifenolami piękna i młodości”.
Czy katechiny są szkodliwe dla człowieka?
Liczne badania udowodniły, że katechiny nie powodują niepożądanych skutków ubocznych. Potwierdzają to eksperci z Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA, z ang. European Food Safety Authority), którzy oceniali bezpieczeństwo katechin pochodzących z zielonej herbaty ze względu na obawy co do ich szkodliwego działania na wątrobę. Zastrzeżenia zdrowotne mogą wzbudzać katechiny spożywane w formie suplementów diety w ilości powyżej 800 mg/dzień.
Co to jest epikatechina?
Epikatechina to związek polifenolowy, który znalazł zastosowanie w suplementach diety wspomagających szybszy przyrost masy mięśniowej. Jego działanie opiera się na zwiększeniu poziomu folistatyny, blokującej aktywność miostatyny na poziomie komórki mięśniowej. Miostatyna jest białkiem ograniczającym rozwój mięśni, a w związku z tym uniemożliwiającym budowanie ponadprzeciętnej masy mięśniowej. Epikatechina w suplementach jest szczególnie popularna wśród kulturystów. To najpopularniejszy naturalny środek poprawiający stosunek folistatyny do miostatyny. Za opakowanie 60 kapsułek zapłaci się ponad 200 zł.
Bibliografia:
1. Mirecka A.A., Kołodziejczyk-Czepas J., Wachowicz B., Katechiny — aktywność biologiczna i rola w profilaktyce chorób układu krążenia, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych”, 2013, 62(1), s. 77-85.
2. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, Warszawa, PZWL, 2007.
3. Biegańska-Hensoldt S., Rosołowska-Huszcz D., Polifenole w zapobieganiu dysfunkcji śródbłonka naczyń krwionośnych, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2017, 71, s. 227–235.
4. Cichoń Z., Miśniakiewicz M., Szkudlarek E., Właściwości zielonej herbaty, „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie”, 2007, 743, s. 59-90.
