Delikatna opalenizna na pewno wygląda korzystnie, ale jej nadmiar dodaje lat. Ponadto zbyt długa ekspozycja na promieniowanie UV wpływa negatywnie na kondycję zdrowotną. Wraz z rosnącą popularnością solarium i opalenizny pojawiła się tanoreksja, czyli uzależnienie od opalania. Tanorektycy często, długo i bez umiaru korzystają z kąpieli słonecznych lub solarium. Ich celem jest uzyskanie ciemnej karnacji. Jedną z przyczyn powstania tanoreksji jest panujący kult doskonałego ciała. Leczenie nałogu polega na psychoterapii i terapii dermatologicznej.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o bezpiecznym opalaniu się
Czym jest tanoreksja?
Za początek solarium uważa się rok 1975, kiedy Friedrich Wolff wynalazł świetlówkę UV umieszczoną pod szkłem akrylowym przepuszczalnym dla tego promieniowania. W Polsce solaria funkcjonują od końca lat 80. i cieszą się obecnie bardzo dużym zainteresowaniem. Rozwinęła się nawet tanoreksja, czyli uzależnienie od solarium i opalania. Wśród czynników ryzyka prowadzących do powstania tego zaburzenia wymienia się czynniki kulturowe i społeczno-psychologiczne, postawę, przekonania i wzorce.
Tanoreksja to zlepek słów: tan, czyli opalenizna, i anoreksja, czyli zaburzenia odżywiania na tle patologicznego, zniekształconego wyobrażenia na temat własnego ciała (ang. body dysmorphic disorder, BDD). Prawdopodobnie nazwa ta została rozpowszechniona przez kanał BBC w programie na temat nastolatki, która odczuwała przymus korzystania z solarium.
Przyczyny tanoreksji
Niewiele jest jak dotąd badań na temat tanoreksji. Dlatego też nieznany jest jeszcze dokładnie mechanizm tego zjawiska. Zaburzenie to ma cechy uzależnienia psychicznego i behawioralnego. Większość badaczy przekonuje, że potrzeba opalania opiera się na uzależnieniu od substancji, które wytwarzane są podczas słonecznych kąpieli. Podkreśla się związek między promieniowaniem UV a stymulacją hormonu ACTH i beta-endorfin, ale także poziomem melatoniny, która reguluje nastrój, rytm snu i czuwania oraz obniża poziom niepokoju.
Kolejną przyczyną tanoreksji jest przekonanie, że opalona skóra wygląda pięknie i zdrowo. Nadano jej znaczenie symbolu dostatku, młodości, radości, aktywnego trybu życia i zamożności. Modę na opalanie spopularyzowała słynna projektantka Coco Chanel w latach 20. W związku z tym za uzależnienie od opalenizny odpowiadać może niska samoocena, a chory szuka akceptacji, podziwu i potwierdzenia swojej atrakcyjności. Osoby uzależnione twierdzą, że opalają się dla poprawy urody lub poprawienia kondycji zdrowotnej w związku z produkowaniem witaminy D. Ponadto mają paradoksalne poczucie dbania o skórę, ponieważ po opalaniu stosują drogie kosmetyki nawilżające.
Objawy tanoreksji
Tanoreksja zaczyna się niewinnie, od kilku wizyt w solarium, przy czym z biegiem czasu częstotliwość ta zwiększa się. Częste i długie kąpiele słoneczne i pobyty w solarium nie przynoszą ukojenia, a chorzy ciągle uważają się za zbyt bladych, a więc mało atrakcyjnych i nadal poddają się opalaniu, podczas gdy ich skóra jest już silnie opalona. Bladość kojarzy im się z chorobą.
Objawem tanoreksji jest odczuwanie niepokoju, frustracji i rozdrażnienia, kiedy opuści się zaplanowany wcześniej seans opalania. Chory ciągle porównuje swoją karnację z odcieniem skóry innych osób, a zwłaszcza tych z podobnym problemem. Pojawić się mogą bezsenność i zaburzenia psychosomatyczne. Pragnienie opalania może całkowicie zdominować myślenie, utrudniając nawet codzienne funkcjonowanie.
Kogo dotyczy tanoreksja?
Liczba osób chorujących na tanoreksję w ciągu ostatnich lat znacznie się zwiększyła, a uzależnić od opalania może się każdy. Zaburzenie znacznie częściej dotyczy kobiet, które określa się jako tanorektyczki. Coraz częściej stwierdza się je także u młodych mężczyzn, w przypadku których nierzadko współwystępuje z kultem muskularnego ciała.
Konsekwencje uzależnienia od opalania
Uzależnienie od opalania pociąga za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Może doprowadzić do rozwoju wielu chorób skóry, w tym nawet czerniaka. Nadmierna opalenizna dodaje lat, przyspiesza procesy starzenia się skóry (tzw. fotostarzenie) i wpływa destruktywnie na wewnętrzną strukturę skóry, niszcząc włókna kolagenowe. Skutkiem ubocznym uzależnienia od słońca mogą być poważne oparzenia, plamy i przebarwienia skórne. Skóra staje się wysuszona, pomarszczona, szorstka, matowa i odwodniona. Pogłębiają się stare i pojawiają się nowe zmarszczki. Nierzadko dochodzi do powstania stanu zapalnego skóry, uszkodzenia wzroku, pękania naczynek i rozwoju lub zaostrzenia trądziku. Nadmierne opalanie wpływa także na spadek odporności organizmu. Dermatolodzy coraz częściej mówią o nienaprawialnych uszkodzeniach DNA pod wpływem słońca.
Na czym polega leczenie tanoreksji?
Osobom uzależnionym od opalania bardzo dużą trudność sprawia przyznanie się, że mają problem. Leczenie tanoreksji opiera się na pomocy dermatologa w łagodzeniu zmian skórnych oraz psychologa lub psychiatry. Psychoterapię realizuje się głównie w formie spotkań grupowych. Może trwać nawet 3 lata. Jej celem jest przebudowanie podstaw, na jakich opiera się poczucie wartości uzależnionego i doprowadzenie do stanu, w którym przestanie on postrzegać siebie jedynie przez pryzmat wyglądu zewnętrznego. Zdaniem psychologów tanoreksja jest jednym z najtrudniejszych tego typu zaburzeń do wyleczenia. W walce z uzależnieniem niezwykle istotną rolę odgrywa wsparcie bliskich.
Do czego może doprowadzić nadmierne opalanie się? Odpowiedź znajdziesz w filmie
Bibliografia:
1. Cyrklaff M.J., W sidłach tanoreksji. Psychospołeczne determinanty uzależnienia od opalania się oraz sposoby minimalizowania jego negatywnych skutków zdrowotnych, „Wychowanie na co Dzień”, 2012, 229-230(10-11), s. 43-48.
2. Torzewska K., Malinowska-Borowska J., Wypych- Ślusarska A., Zieliński G., Opalanie się w solarium – wiedza, postawa i nawyki Polaków, Environmental Medicine”, 2014, 17(1), s. 52-59.
3. Krajewska-Kułak E., Kowalewska B., Wróblewska K. i wsp., Postawy studentów wobec korzystania z solarium i kąpieli słonecznych, „Problemy Pielęgniarstwa”, 2011, 19(3), s. 322–328.
4. Rowicka M., Uzależnienia behawioralne. Profilaktyka i terapia, Warszawa, Fundacja Praesterno, 2015.
