Szkliwiak po raz pierwszy został opisany w 1827 roku przez Cusacka. Obecnie obowiązującą nazwę nadali mu w 1930 roku Churchill i Ivey. Szacuje się, że w 80% szkliwiak rozwija się w żuchwie, a w 14% w szczęce. Pozostałe 4% przypadków stanowi odmiana szkliwiaka peryferyjnego, który zlokalizowany jest w tkankach miękkich.
Czym jest szkliwiak?
Szkliwiak to miejscowo złośliwy nowotwór, który wywodzi się z ameloblastów, czyli nabłonkowego pochodzenia komórek szkliwotwórczych listewki zębowej. Alternatywnie określany jest ameloblastomą. Nazwa ta wywodzi się od angielskiego słowa amel, które oznacza szkliwo oraz greckiego słowa blastos, co tłumaczy się jako zarodek, pąk, pęd. Szkliwiak często mylnie nazywany jest adamantinomą – pojęciem tym określa się rzadko spotykaną odmianę złośliwego nowotworu kości.
W zdecydowanej większości przypadków stwierdza się szkliwiaka żuchwy, a zmiana lokalizuje się przeważnie w okolicy trzonowców. Rzadko dochodzi do rozwoju zmiany w szczęce czy tkankach miękkich. Rokowania szkliwiaka w tym przypadku są gorsze, gdyż w wyniku nacieku na tkanki niszczy podstawę czaszki, zatoki przynosowe i mózg.
Szkliwiak w klasyfikacji ICD-10
W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) szkliwiak sklasyfikowany został do kategorii D, czyli Chorób krwi i narządów krwiotwórczych oraz niektórych chorób przebiegających z udziałem mechanizmów autoimmunologicznych, podkategorii 16, czyli Nowotworów niezłośliwych kości i chrząstek stawowych oraz w zależności od położenia zmiany podtypu 4, czyli Kości czaszki i twarzy lub 5, czyli Żuchwy. W związku z tym jego zapis w ICD-10 przedstawia się następująco: D16.4 lub D16.5.
Polecamy: Jakie są najczęstsze choroby zębów i dziąseł
Chore zęby to chory cały organizm? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta:
Przyczyny szkliwiaka
Szkliwiak jako guz zębopochodny powstaje z pozostałych tkanek umożliwiających tworzenie struktur zęba. Prawidłowym zjawiskiem jest całkowity zanik tych tkanek. Szkliwiak może rozwinąć się także z zębopochodnej torbieli lub rogowaciejąco-torbielowatego guza zębopochodnego na skutek ich przemiany nowotworowej. Część badaczy wśród przyczyn powstania szkliwiaka wymienia zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Chorobę najczęściej stwierdza się u osób w wieku 20–50 lat.
Objawy szkliwiaka
Szkliwiak objawia się m.in.: zaburzeniem symetrii rysów twarzy, nieprawidłowościami w procesie gojenia się ran po usunięciu zęba, obrzękiem policzków i dziąseł czy podniebienia, problemami ze zgryzem. Inne objawy szkliwiaka żuchwy to: niedrożność nosa w wyniku opuchnięcia zatoki szczękowej wywierającej ucisk na jamę nosową, przesunięcia i rozchwianie zębów, brak przylegania protez, zaburzenia czucia w okolicy wargi dolnej i bródki. Zmiana stopniowo rozpycha otaczającą kość, w konsekwencji czego dochodzi do jej widocznego rozdęcia. Guz nie stanowi przeważnie źródła bólu. Wywołane szkliwiakiem deformacje kości mogą powodować parestezje – przyczyniać się do uczucia mrowienia czy drętwienia, a niekiedy prowadzić do patologicznych złamań żuchwy.
Czy stomatologia zajmuje się tylko leczeniem zębów? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Polecamy: Szkliwo – co to jest? Czy szkliwo się regeneruje? Jak je odbudować?
Rozpoznanie i leczenie szkliwiaka
W większości wypadków szkliwiak wykryty zostaje przypadkowo podczas badania RTG wykonywanego przed planowanym leczeniem endodontycznym zwanym też kanałowym. W rozpoznaniu specjaliści posługują się tomografem komputerowym, rezonansem magnetycznym czy pantomogramem.
Leczenie szkliwiaka żuchwy polega na zabiegu operacyjnym. Wcześniej jednak guza można zmniejszyć, poddając chorego radio- lub chemioterapii. W przypadku niewielkich zmian możliwe jest ich jednorazowe, całkowite usunięcie. Z kolei większych nierzadko nie da usunąć się na raz, w związku z czym resekcję przeprowadza się partiami. W bardzo zaawansowanych sytuacjach konieczne bywa częściowe usunięcie trzonu żuchwy, czyli jej głównej części, przy jednoczesnej rekonstrukcji. Zastosowanie znajduje przeważnie przeszczep autogenny określany też jako własnopochodny (polega na przeniesieniu własnej tkanki z jednego miejsca na drugie). Materiał do przeszczepu pochodzi głównie z talerza kości biodrowej. Rzadkością są sytuacje, kiedy wymagana jest resekcja całej żuchwy. Po wycięciu guz poddaje się badaniu histopatologicznemu, ponieważ bywa łudząco podobny do innych schorzeń jamy ustnej, w tym m.in. torbieli i naczyniaka śródkostnego. Niestety szkliwiak, obarczony jest sporym ryzykiem nawrotu po zabiegach operacyjnych, nawet tych radykalnych. Specjaliści wskazują w związku z tym na konieczność prowadzenia okresowej kontroli radiologicznej.
Bibliografia:
- Różyło K., Różyło-Kalinowska I., Radiologia stomatologiczna, PZWL, Warszawa 2007.
- Kryst L., Chirurgia szczękowo-twarzowa, PZWL, Warszawa 2004.
