Przy określaniu zmian chorobowych badanie histopatologiczne jest jednym z podstawowych. Polega na pobraniu wycinka tkanki i jej ocenie pod mikroskopem. Poza diagnostyką nowotworową stosowane jest także w określaniu i rozpoznawaniu zmian zapalnych czy zwyrodnieniowych.
Kiedy wykonuje się badanie histopatologiczne?
Niestety, w przypadku niektórych zmian chorobowych do zdiagnozowania problemu nie wystarczą standardowe badania (np. cytologia czy USG). Badanie histopatologiczne wykonuje się w celu potwierdzenia bądź wykluczenia obecności zmian oraz określenia ich charakteru. Najczęściej lekarz zleca je, gdy wyniki innych badań (cytologii, ultrasonografii, tomografii komputerowej, USG lub badania dotykiem, np. w przypadku samobadania piersi) potwierdzają obecność zmienionej tkanki i konieczna jest dokładniejsza ocena. Nie jest to badanie, na które jesteśmy kierowani w pierwszej kolejności, ale charakteryzuje się wysokim stopniem skuteczności. Opisana metoda jest natomiast nie do zastąpienia w diagnostyce nowotworów.
Wyniki badania pozwalają także na ocenę zmian chorobowych w trakcie sekcji zwłok np. w celu ustalenia przyczyny zgonu.
Jak wykonuje się badanie histopatologiczne?
Badanie histopatologiczne zaczyna się od pobrania wycinka zmienionej chorobowo tkanki. Rodzaj metody pobierania zależy od umiejscowienia zmiany. Najczęściej jest to jeden z rodzajów biopsji - powszechnie wykonywane są biopsje zmian tarczycy, piersi, guzów tkanek miękkich, powiększonych węzłów chłonnych czy ślinianek. Materiał do badania mogą też stanowić narządy bądź części narządów wyciętych w czasie operacji lub pobrane węzły chłonne itp. Wybór metody zależny jest od rodzaju podejrzewanego nowotworu, tkanki, umiejscowienia zmiany, zastosowanego znieczulenia (niekiedy badanie musi zostać przeprowadzone w znieczuleniu ogólnym) czy wybranej metody operacyjnej.
Ważne jest, aby próbka pobranej tkanki została prawidłowo utrwalona, np. w roztworze formaliny, i przygotowana przez wykwalifikowany personel - poddana obróbce histopatologicznej. W czasie obróbki tej materiał jest umieszczony np. w etanolu w celu odwodnienia próbki, dopiero po kilkunastu godzinach jest utwardzany i zalewany parafiną, aby finalnie mógł być pokrojony na cienkie paseczki, gotowe do oceny pod mikroskopem. Dopiero tak przygotowaną próbkę przekazuje się patomorfologowi.
Badanie histopatologiczne - czas oczekiwania na wynik
Standardowe badanie histopatologiczne trwa około 3, 4 dni, a czas oczekiwania na wynik zależy od placówki i może wynosić nawet 10 dni, w zależności od koniecznych procesów związanych z przygotowaniem próbki do badania oraz dostępności personelu medycznego. Znacznie szybciej badanie jest przeprowadzane wtedy, gdy wynik wpływa na przebieg prowadzonej właśnie operacji. Wykorzystuje się wówczas preparaty mrożone, które można przygotować już w kilkanaście minut! Jest to to tak zwane badanie śródoperacyjne, czyli "intra".
Jak zdiagnozować chorobę na wczesnym etapie rozwoju? Dowiesz się tego z filmu:
Wynik badania histopatologicznego
Badanie pobranego wycinka pod mikroskopem pozwala przykładowo na ocenę, czy zmiana w tkance ma charakter nowotworowy - złośliwy czy łagodny. Opis otrzymanego wyniku badania często może być dla nas niezrozumiały (przez użycie nazw łacińskich). Jego interpretacji powinien dokonać lekarz. Przede wszystkim należy pamiętać, że badanie histopatologiczne pozwala określić kilka kluczowych zmiennych w diagnostyce i leczeniu:
- postać histologiczną nowotworu i narząd, w którym powstał (ognisko pierwotne) - w niektórych lokalizacjach zmian typ histologiczny ma duże znaczenie, np. w przypadku raka tarczycy;
- stopień złośliwości nowotworu określany w wyniku badania literą G (ang. grade). Stosowany jest też podział na stopnie złośliwości ustanowiony przez WHO (ang. World Health Organization, Światowa Organizacja Zdrowia), która dzieli nowotwory na 3 lub 4 grupy. Wyższy stopień złośliwości ma gorsze rokowania i wymaga podjęcia bardziej złożonej i często inwazyjnej terapii;
- zaawansowanie kliniczne i patomorfologiczne - stanowi podstawową ocenę rokowania w przypadku raka piersi, płuca, żołądka, jelita grubego, czerniaka, raka niedrobnokomórkowego płuca. Podstawową klasyfikacją tzw. guzów litych jest system TNM (ang. tumor - guz; nodus - węzeł, metastases - przerzuty), na którego podstawie wyznacza się ogólny stopień zaawansowania choroby nowotworowej. Niekiedy oznaczenia TNM są uzupełniane o określenie G;
- inne czynniki rokowniczo-terapeutyczne, np. ocena doszczętności wycięcia nowotworu oraz szerokości wolnych marginesów, struktur nacieczonych, owrzodzenia, martwicy, nacieków czy zatorów nowotworowych;
- możliwość przeprowadzenia przez patologa badania w celu wytypowania potencjalnego lekarstwa (polega ono na oznaczeniu w preparacie histopatologicznym poszukiwanych antygenów przy użyciu przeciwciał i reakcji barwnej). Ma to znaczenie w przypadku terapii molekularnie celowanej. Dzięki takiemu badaniu wiadomo, że nowotwór zareaguje na konkretny lek, co zdecydowanie poprawia skuteczność terapii.
Mimo stosowanego obecnie bardzo dobrego sprzętu i preparatów do zabezpieczenia, utwardzania, a przede wszystkim do badania próbek ocena materiału zależy w głównej mierze od umiejętności i doświadczenia patomorfologa.
