Tretinoina to substancja powszechnie wykorzystywana w dermatologii. Znalazła zastosowanie w leczeniu trądziku pospolitego zaskórnikowego, krostkowego czy grudkowego. Badacze podkreślają zdolność tretinoiny do zwiększania proliferacji (rozmnażania się komórek) i rozluźnienia czopów łojowych, skutkującego ich opróżnianiem.
Co to jest tretinoina?
Tretinoina (z łac. tretinoinum) to organiczny związek chemiczny będący metabolitem, czyli produktem przemiany retinolu (witaminy A) o wzorze sumarycznym C20H28O2. Według nomenklatury systematycznej Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (z ang. International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC) tretinoina to kwas (E)-3,7-dimetylo-9-(2,6,6-trimetylo-1-cycloneksen-1-yl)-2,4,6,8-nonatetraenowy. Zwyczajowo funkcjonują takie alternatywne sposoby jej określania: kwas witaminy A, kwas retinowy, kwas retynowy, kwas retinolowy.
Jakie są preparaty z tretinoiną?
Preparaty z tretinoiną mogą mieć rozmaitą postać. Krem z tretinoiną jest jedną z najczęściej występujących form. W ofercie znajdują się także płyn do przemywania skóry i stosowane doustnie kapsułki. Niemalże wszystkie środki z tretinoiną dostępne są wyłącznie po okazaniu recepty lekarskiej. Substancja wydalana jest z organizmu z moczem i kałem. Podczas jej stosowania unikać należy ekspozycji na promieniowanie słoneczne, które powoduje jej rozkład, oraz jednoczesnego zażywania nadtlenku benzoilu predysponującego do utlenienia tretinoiny.
Na czym polega działanie tretinoiny?
Badacze donoszą, iż tretinoina zapobiega nagromadzaniu się w przewodzie przywłosowym zrogowaciałych komórek skóry. Zmniejsza spoistość komórek gruczołów łojowych, dzięki czemu skutecznie udrażnia ich ujścia. W konsekwencji tego zmniejsza prawdopodobieństwo powstania i łagodzi już istniejące stany zapalne oraz rozwój zaskórników. Tretinoina podnosi aktywność komórek w obrębie warstwy kolczystej, co zapewnia skuteczne pokrywanie blizn prawidłowo rozwijającym się naskórkiem. Ze względu na pobudzanie proliferacji komórek skóry przyspiesza powstawanie nowego naskórka w miejscu chorobowo zmienionego.
Zastosowanie tretinoiny na problemy skórne
Tretinoina ma szerokie zastosowanie w dermatologii w łagodzeniu rozmaitych problemów skórnych. Wykorzystywana jest w terapii różnych postaci trądziku z wyjątkiem trądziku różowatego oraz w chorobie Favre’a i Racouchota, która ma postać guzkowego zwyrodnienia tkanki sprężystej z licznymi zaskórnikami i torbielami. Tretinoina wykorzystywana bywa na zmarszczki głębokie i w leczeniu łysienia plackowatego. Uważana jest za środek opóźniający procesy starzenia skóry i zmniejszający rozstępy, ponieważ intensyfikuje produkcję kolagenu. Tretinoina doskonale nadaje się na przebarwienia skórne i w leczeniu nadmiernego rogowacenia naskórka, w tym:
- parakeratozy (rogowacenie patologiczne przejawiające się w występowaniu jąder komórkowych w komórkach warstwy rogowej, gdzie fizjologicznie one nie występują, charakterystyczne dla schorzeń przebiegających z nadmierną proliferacją naskórka, jak łuszczyca),
- dyskeratozy (rogowacenie patologiczne dotyczące pojedynczych komórek w obrębie nabłonka wielowarstwowego płaskiego, gdzie fizjologicznie nie zachodzi rogowacenie, typowe dla choroby Dariera).
Tretynoinę w postaci doustnej używa się też w terapii ostrej białaczki promielocytowej, czyli choroby rozrostowej szpiku kostnego. Choroba stanowi 10–15% przypadków ostrej białaczki szpikowej.
Jak wybrać kosmetyki do skóry? Dowiesz się tego z filmu:
Przeciwwskazania do stosowania tretynoiny
Tretynoina przeciwwskazana jest w przypadku nadwrażliwości na którykolwiek składnik wchodzący w skład preparatu oraz kobietom w ciąży. W Klasyfikacji FDA (z ang. Food and Drug Administration, czyli Agencja Żywności i Leków) leków stosowanych w ciąży tretynoinę sklasyfikowano do kategorii D. Oznacza to, że istnieją dowody niekorzystnego wpływu substancji na płód. Jednakże w niektórych sytuacjach klinicznych potencjalne korzyści stosowania tretynoiny przewyższają ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u płodu. Substancja wykazuje działanie teratogenne i wiąże się z ryzykiem rozwoju wad zwłaszcza w obrębie czaszki, jak rozszczep podniebienia, niedorozwój żuchwy, nieprawidłowości kości skroniowej, wady ucha zewnętrznego. Podczas leczenia tretynoiną i miesiąc po zakończonej terapii nie powinno się planować ciąży.
Tretynoina może wchodzić w interakcje z innymi środkami złuszczającymi, w tym m.in. z: kwasem salicylowym, etanolem, rezorcyną. W konsekwencji tego dojść może do podrażnienia naskórka. Nie wskazane jest jej jednoczesne stosowanie z tetracyklinami, co doprowadzić może do wzrostu wartości ciśnienia śródczaszkowego. Należy zwrócić uwagę na suplementację witaminą A ze względu na prawdopodobieństwo wystąpienia hiperwitaminozy.
Skutki uboczne stosowania tretynoiny
Na wystąpienie niepożądanych działań podczas stosowania tretynoiny narażone są zwłaszcza osoby o skórze wrażliwej i jasnej karnacji. Wśród ewentualnych skutków ubocznych wymienia się m.in.: zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie, łuszczenie skóry. Znacznie rzadziej występują: spadek apetytu, splątanie, bezsenność, ból i zawroty głowy, parestezje, zaburzenia rytmu serca, nudności, biegunka, zaparcia, wymioty, ból brzucha, wysypka, świąd, nadmierna potliwość.
Bibliografia:
1. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Warszawa, PZWL, 2005.
2. Stachura J., Domagała W., Patologia znaczy słowo o chorobie. T. 2, Kraków, Wydawnictwo Polskiej Akademii Umiejętności, 2003.
3. Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika 2014, Kraków, Medycyna Praktyczna, 2014.
4. Boryczka M., Pasker B., Sosada M., Retinoidy jako substancje czynne produktów leczniczych, kosmetyków i suplementów diety, „Farmaceutyczny Przegląd Naukowy”, 2010, 8, s. 8-16.
