Nazwa tego zaburzenia pochodzi od łacińskiego słowa avis (ptak) i greckiego phóbos (lęk). Jak w przypadku każdej fobii specyficznej jej zasadniczym objawem jest irracjonalny, niemożliwy do opanowania lęk, który pojawia się mimo braku realnego zagrożenia. Powiązane z nią symptomy poważnie utrudniają codzienne funkcjonowanie, więc awizofobia najczęściej wymaga leczenia.
Przyczyny awizofobii
Strach przed ptakami w pewnych szerokościach geograficznych bywa uzasadniony. Istnieją bowiem gatunki drapieżne, które potrafią zaatakować człowieka. W Europie żyje wiele ptaków mięsożernych, które polują na niewielkie zwierzęta. Zwykle jednak nie zbliżają się do ludzi, o ile nie czują, że muszą się przed nimi bronić. W związku z tym lęk, który paraliżuje w obliczu konieczności przejścia przez miejski park pełen ptaków, należy uznać za całkowicie bezzasadny. Dla osób cierpiących na ornitofobię jest on jednak jak najbardziej rzeczywisty.
Awizofobia zwykle nie występuje u najmłodszych dzieci. W związku z tym za przyczynę irracjonalnego strachu przed ptakami uznaje się najczęściej negatywne doświadczenia. Są to zwykle przeżycia z dzieciństwa, często wyparte do podświadomości. Należą do nich:
- gwałtowny, przykry kontakt z ptakiem;
- traumatyczne, przerażające dla dziecka przeżycie, np. widok ptaka rozszarpanego przez inne zwierzę,
- poznanie historii – książki, filmu, czyjejś opowieści – w której ptaki wyrządziły ludziom krzywdę;
- lękowa postawa opiekunów, którzy, sami obawiając się ptaków, nieustannie przestrzegali dziecko przed możliwym zagrożeniem.
Objawy i skutki ornitofobii
Awizofobia to paniczny, paraliżujący wręcz strach, często połączony z uczuciem obrzydzenia, jaki pojawia się w kontakcie z ptakami. Może wystąpić nie tylko przy bezpośredniej ekspozycji na stresogenny bodziec (np. w zoo czy w sklepie zoologicznym), ale i na samą myśl o nim. Osoba dotknięta takim zaburzeniem często przeżywa dyskomfort, nawet widząc zdjęcia ptaków albo wyobrażając sobie sytuację, w której musiałaby zetknąć się z tymi zwierzętami.
Zobacz także: Anatidefobia – lęk przed patrzeniem na kaczki
Ornitofobia jest uciążliwą dolegliwością, ponieważ wiąże się z nią szereg objawów wegetatywnych, których natężenie zmienia się w zależności od stopnia subiektywnie odczuwanego zagrożenia. Kontakt z ptakami, a nawet sama myśl o możliwości zetknięcia się z nimi, może wywoływać: kołatanie serca, wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszony oddech, zawroty głowy, duszność, suchość w ustach, nadmierne pocenie się, drżenie kończyn lub uczucie ich paraliżu, a nawet nudności i wymioty. W poczuciu zagrożenia osoba dotknięta awizofobią może stracić kontrolę nad swoim zachowaniem – zacząć uciekać, krzyczeć, płakać, a nawet stracić przytomność.
Na co dzień choremu towarzyszy ciągłe napięcie, ponieważ nieustannie narażony jest na negatywne bodźce. Ptaki spotyka się nie tylko w lasach, na łąkach czy nad wodą – są częścią miejskiego krajobrazu. Zwykle nie boją się ludzi. Przysiadają na ławkach, parkanach, a także balkonach i okiennych parapetach. Niektórzy hodują egzotyczne ptaki w mieszkaniach. Codzienny kontakt z budzącymi lęk zwierzętami jest niemal nieunikniony, dlatego chorzy często ograniczają życiową aktywność do minimum, w skrajnych przypadkach niemal nie wychodząc z domu. Permanentny stres skutkuje szeregiem dolegliwości psychosomatycznych – zaburzeniem snu, bólem głowy czy brzucha, a nawet depresją.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o lękach:
Leczenie awizofobii
Lęk przed ptakami można, a nawet należy leczyć. Chorym najczęściej zaleca się terapię z użyciem technik behawioralnych, takich jak:
- desensytyzacja, czyli odwrażliwianie na negatywny bodziec poprzez stopniowe oswajanie się z ptakami (tzw. metoda małych kroków);
- terapia implozywna – gwałtowne wystawienie chorego na kontakt z ptakami w kontrolowanych warunkach terapii (kilkukrotne powtórzenie takiego zabiegu osłabia reakcję na stresogenny bodziec);
- modelowanie – poziom lęku chorego zostaje zredukowany poprzez umożliwienie mu obserwacji innej osoby (modela) obcującej z ptakami.
Leczeniu ornitofobii służy także psychoedukacja:
- pogłębianie wiedzy chorego na temat mechanizmów fobii;
- nauka radzenia sobie z wegetatywnymi objawami choroby z pomocą technik oddechowych czy relaksacji;
- przekazywanie rzetelnych informacji na temat obyczajów ptaków, których znajomość ułatwia życie w ich otoczeniu.
W niektórych przypadkach wskazane jest przepracowanie traumatycznych doświadczeń, które wywołały awizofobię. Wówczas w leczenie włącza się elementy terapii psychodynamicznej.
Jeśli strach przed ptakami ogranicza w znaczący sposób normalną aktywność chorego albo stanowi element uogólnionych zaburzeń nerwicowych, wskazana jest wizyta u psychiatry. Lekarz może przepisać na pewien czas preparat przeciwlękowy lub przeciwdepresyjny, którego objawowe działanie wspomoże proces właściwej terapii ornitofobii.
Bibliografia:
1. Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria.. T. 2. Wrocław: Urban & Partner, 2003.
2. H.I. Kaplan, B.J. Sadock, V.A. Sadock: Psychiatria Kliniczna. Wrocław: Urban&Partner, 2004.
