Antykoncepcja po stosunku, czyli tzw. antykoncepcja awaryjna, stosowana jest do 72 godzin po współżyciu. Tabletka zawiera dużą dawkę gestagenu (np. levonorgestrel) lub octanu uliprystalu. Jej działanie polega na zmianach w endometrium, czyli w błonie śluzowej macicy, uniemożliwiających zagnieżdżenie się zarodka.
Antykoncepcja po stosunku
Od 2015 r. była możliwość zakupienia tabletki po stosunku bez recepty. Jednak obecnie antykoncepcja ta dostępna jest wyłącznie na receptę. Przed zakupem konieczne jest zatem odbycie wizyty lekarskiej.
Antykoncepcja awaryjna ma nie do końca pewny mechanizm działania. Polega na przyjęciu 1 tabletki z 1,5 µg lewonorgestrelu. Skuteczność przy przyjęciu jej do 72 godzin wynosi około 84%. Przyjęcie jej w czasie od 72 do 120 godzin daje 65% skuteczności. Drugą substancją zawartą w leku jest octan uliprystalu, który należy przyjąć do 120 godzin od współżycia.
Tabletka po stosunku jest metodą ochrony przed niechcianą ciążą, jednak nie jest to jedyna metoda ratunkowa. Do antykoncepcji postkoitalnej, czyli awaryjnej, zalicza się również wkładkę wewnątrzmaciczną. Tabletka po stosunku może być przyjęta przez kobietę w każdym wieku, jednak należy pamiętać, że są to leki dające niepożądane skutki. Nie jest to metoda nadająca się do regularnego stosowania. Może być użyta jako opcja ratunkowa, kiedy inne metody antykoncepcji zawiodły, np. pękła prezerwatywa.
Kiedy można przyjąć tabletkę po stosunku?
Tabletkę po stosunku należy zażyć jak najszybciej. Jeśli przyjęta zostaje już w pierwszym dniu po stosunku, szanse na powodzenie metody są największe. Im bardziej odwleka się czas spożycia tej substancji, tym maleją szanse na jej skuteczność. Najdłuższy czas, po którym można przyjąć tabletkę „po”, to 3 dni w przypadku lewonorgestrelu (nazwa handlowa escapelle) lub 5 dni w przypadku octanu uliprystalu (ellaone).
Antykoncepcja awaryjna po stosunku – zasady działania
Lewonorgestrel jest analogiem progesteronu. Główny mechanizm działania polega na opóźnianiu owulacji, zagęszczeniu śluzu szyjkowego i utrudnieniu zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej. Absolutne przeciwwskazania do stosowania tego leku obejmują ciążę, choroby wątroby, choroby zakrzepowo-zatorowe i kilka innych schorzeń rzadziej występujących. Nie powinno się przyjmować tabletki kilkakrotnie w ciągu jednego cyklu miesiączkowego.
Najczęściej lek wywołuje krwawienia z dróg rodnych, nudności, wymioty, ból głowy, depresję, zaburzenia miesiączkowania i odczyny alergiczne.
Zła tolerancja lewonorgestrelu może stanowić podstawę do zastosowania octanu uliprystalu. Główne przeciwwskazania do jego przyjęcia to schorzenia wątroby i astma oskrzelowa. Wśród działań niepożądanych wymienia się ból i zawroty głowy, nadwrażliwość piersi, zmęczenie, bóle mięśni. Około 2% kobiet mimo zastosowania preparatu zachodzi w ciążę. To właśnie ten środek przez pewien czas był na polskim rynku dostępny bez recepty.
Jeśli w ciągu 3 godzin od przyjęcia tabletki „po” dojdzie do wymiotów, należy powtórzyć dawkę leku.
Główny mechanizm działania hormonalnej antykoncepcji awaryjnej to:
- zablokowanie bądź tylko opóźnienie owulacji,
- zmiany w obrębie endometrium, czyli błony śluzowej macicy uniemożliwiające implantację zarodka,
- zagęszczenie śluzu szyjki macicy, co znacząco utrudnia migrację plemników,
- zaburzenia przemieszczania się komórki jajowej w jajowodzie.
Inne metody antykoncepcji awaryjnej
Do metod antykoncepcji awaryjnej stosowanej w ciągu pierwszego tygodnia po stosunku można zaliczyć również wkładkę wewnątrzmaciczną. Na polskim rynku dostępne są 2 typy wkładki niehormonalnej i 2 typy wkładki hormonalnej. Przekrój cenowy jest bardzo duży.
Antykoncepcja po stosunku – domowe sposoby
Istnieje wiele teorii na temat zapobiegania zajściu w ciążę i zagnieżdżeniu się zarodka. Absolutnie jakiekolwiek domowe sposoby nie są skuteczne. Wręcz przeciwnie, kobieta może sobie bardziej zaszkodzić, niż wywołać pożądany efekt.
Najmniej inwazyjną metodą jest „wybieganie” ciąży. Chodzi o to, by kobieta po stosunku pobiegała np. po schodach, lub poskakała, co miałoby zmniejszyć szansę dojścia plemników do komórki jajowej. Efekty są jednak marne, ponieważ kiedy nasienie trafi do dróg rodnych kobiety, siły grawitacji nie mają już zbyt dużego znaczenia.
Kolejną mało inwazyjną metodą jest oddawanie moczu. Prawdę mówiąc, jest to zalecana metoda, jednak nie antykoncepcji, ale profilaktyki zakażeń dróg moczowych.
Niestety istnieje wiele metod wręcz niebezpiecznych dla kobiet. Wśród nich wymienia się umieszczanie w pochwie nasączonej (np. octem) gąbki. Inna metoda często opłakana w skutkach to irygacja pochwy sokiem z cytryny.
