Afta (łac. aphtosis) jest małym, otwartym owrzodzeniem o charakterze otwartej rany. Lokalizuje się na języku, wargach oraz błonie śluzowej jamy ustnej (często na podniebieniu oraz po wewnętrznej stronie policzków).
Afty na języku mają formę niedużych plamek z jasnym nalotem i czerwoną otoczką. Ich średnica to zwykle kilka milimetrów. Często tworzą się w skupiskach, po 2–3 afty (lub więcej) jedna obok drugiej. Mogą pojawić się na dolnej bądź górnej powierzchni języka oraz na jego ściankach.
Afty na języku bardzo często występują u małych dzieci. Ponieważ są to zmiany bolesne, którym towarzyszy miejscowy stan zapalny, dziecko z aftą może być płaczliwe i marudne, stracić apetyt, być niechętne do zabawy.
Przyczyny występowania aft na języku
Afty zazwyczaj tworzą się nagle. Pierwszy objaw to ból w miejscu ich wystąpienia. Pojawienie się aft może być spowodowane:
- zmęczeniem,
- odczuwaniem stresu,
- niewłaściwą dietą (bogatą w produkty zawierające sztuczne barwniki i konserwanty),
- wyniszczeniem fizycznym wywołanym chorobą,
- gorączką,
- osłabieniem układu odpornościowego,
- zmianami hormonalnymi,
- alergią,
- kontaktem z wirusami i/lub bakteriami,
- stosowaniem niektórych leków (zwłaszcza na anginę oraz silnych antybiotyków),
- niedoborami odżywczymi (szczególnie niedostatkiem żelaza oraz witamin z grupy B: B12 i B9, czyli kwasu foliowego).
Afty na języku nie powinny być lekceważone, bo mogą być sygnałem świadczącym o chorobie – np. zapaleniu jelit, białaczce czy niedoborach immunologicznych.
Uwaga! Afty na języku mogą pojawić się pod wpływem urazów mechanicznych i podrażnień będących skutkiem noszenia aparatu ortodontycznego, zbyt intensywnego szczotkowania zębów, spożywania niektórych pokarmów, przygryzienia języka czy wykonanych zabiegów stomatologicznych. Te sytuacje umożliwiają tworzenie się aft, nie są jednak ich bezpośrednią przyczyną.
Na afty na języku często skarżą się kobiety w ciąży – tworzą się u nich prawdopodobnie pod wpływem intensywnych wahań hormonalnych, jakie zachodzą w organizmie kobiety spodziewającej się dziecka.
Afty na języku – jak leczyć?
Wiele aft znika samoistnie w ciągu 7–10 dni, rzadziej w kilka tygodni, nie pozostawiając blizn. Opieka lekarska nie jest zazwyczaj potrzebna, chyba że afty na języku nie chcą się goić i często nawracają, szczególnie u dziecka i kobiet w ciąży. Wskazaniem do kontaktu z lekarzem jest także bardzo duży ból towarzyszący aftom na języku, gorączka, owrzodzenia śluzówki narządów płciowych.
W pozostałych przypadkach można zastosować preparaty na afty dostępne w aptekach bez recepty. Uwaga! Należy poinformować farmaceutę, że specyfik ma być dla dziecka (trzeba podać jego wiek) bądź dla kobiety w ciąży.
W leczeniu aft na języku pomóc mogą domowe sposoby, do których należy płukanie jamy ustnej odwarami przyrządzonymi z takich roślin, jak szałwia lekarska (na opakowaniu znajduje się informacja, od którego wieku można podać produkt i czy jest on bezpieczny dla ciężarnych).
Do czasu wyleczenia aft na języku należy stosować łagodną dietę opartą na raczej chłodnych pokarmach, które nie powodują podrażnień. Godne polecenia są wystudzone, zmiksowane na krem, zupy, jogurty naturalne, budynie, mleko, zgniecione widelcem banany, zmiksowane mięso (bez przypraw).
Domowy specyfik na afty
Należy przygotować roztwór rozpuszczonej w wodzie soli według proporcji: 0,5 łyżeczki soli na 1 szklankę ciepłej wody. Wymieszać. Wypłukać jamę ustną. Roztwór należy stosować kilka razy dziennie, do czasu ustąpienia zmian.
Jak zapobiegać aftom na języku?
Schorzenie ma charakter nawrotowy, dlatego należy zastosować się do zaleceń, które pomogą uchronić się przed ponownym rozwojem aft na języku. Przede wszystkim trzeba prowadzić zdrowy, zrównoważony tryb życia, polegający na:
- stosowaniu diety bogatej w składniki mineralne, opartej na świeżych, najlepiej sezonowych, naturalnych produktach
- wykluczeniu z diety żywności przetworzonej, konserwowej, a także powodującej podrażnienia jamy ustnej (kwaśne owoce, ostre przyprawy)
- regularnej higienie jamy ustnej
- unikaniu długotrwałego stresu
- stosowaniu technik relaksacyjnych
- dbaniu o odporność organizmu
- używaniu miękkiej szczoteczki do zębów (zwłaszcza przez dzieci)
- zażywaniu preparatów osłonowych (probiotyków) podczas antybiotykoterapii.
Częste nawroty aft, także na języku, mogą oznaczać nawracające aftowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej (łac. Aphthous stomatitis). Należy zgłosić się do lekarza w celu ustalenia przyczyny i rozpoczęcia właściwego leczenia. Warto skonsultować się również z dietetykiem; na podstawie analizy diety specjalista wskaże pokarmy, których powinno się unikać, i zaleci zdrowy jadłospis, dostosowany do wieku oraz trybu życia.
