Łaknienie spaczone należy do zaburzeń odżywiania, które najczęściej występuje u małych dzieci oraz u kobiet ciężarnych. Polega ono na spożywaniu substancji niejadalnych i nienależących do grupy produktów żywnościowych, np. gliny czy piasku.
Zespół pica – co to za choroba?
Zespół pica, czyli łaknienie spaczone, jest chorobą zaliczaną do zaburzeń odżywiania, której istotą jest kompulsywne spożywanie substancji niebędących produktami żywnościowymi. Mianem łaknienia spaczonego określa się również jedzenie nieprzetworzonych produktów spożywczych. Zespół pica diagnozowany jest u osób, u których objawy choroby trwają co najmniej jeden miesiąc. Łaknienie spaczone może rozwinąć się w każdej grupie wiekowej, jednak najczęściej występuje u małych dzieci oraz kobiet ciężarnych. Choroba przyjmuje różne formy. Wśród najbardziej rozpowszechnionych wyróżnia się:
- pagofagię – jedzenie lodu,
- geofagię – jedzenie gliny,
- koniofagię – jedzenie kurzu,
- ksylofagię – jedzenie drewna,
- trichofagię – jedzenie włosów.
Do częstych postaci zespołu pica należą również: ryzofagia – spożywanie surowego ryżu oraz amylofagia – spożywanie surowej skrobi. Osoby z łaknieniem spaczonym często spożywają również przedmioty, takie jak: mydło, kreda, tynk ze ścian, popiół, niedopałki papierosów, fusy z kawy, odpryski farby, pasta do zębów, guziki oraz papier. Spożywanie tego rodzaju artykułów może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, do których należą: zatrucia ołowiem, niedrożność przewodu pokarmowego (np. zatory jelitowe) oraz infekcje pasożytnicze. Osoby z zespołem pica są również narażone na zachłyśnięcie, które może zakończyć się uduszeniem.
Przyczyny łaknienia spaczonego
Jedną z częstszych przyczyn zespołu pica jest niedobór żelaza w organizmie. U osób z obniżonym poziomem tego minerału najczęściej rozpoznaje się pagofagię, geofagię, ryzofagię oraz amylofagię. Na niedobory żelaza szczególnie narażone są kobiety ciężarne, małe dzieci, a także młodzież (zwłaszcza dojrzewające dziewczęta stosujące diety odchudzające. Łaknienie spaczone może rozwinąć się również na skutek niedoboru cynku. Do powstania choroby mogą doprowadzić: niedożywienie oraz niedobory podstawowych substancji odżywczych na skutek stosowania restrykcyjnych diet. Spożywając przedmioty niejadalne, chory dąży do uczucia pełności i sytości. Chorobę pica rozpoznaje się również u osób z zaburzeniami psychicznymi, np. schizofrenią, histerią oraz zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi. W tym przypadku chory spożywa niejadalne przedmioty, gdyż nie posiada świadomości o skutkach ubocznych i ich szkodliwości. Na schorzenie narażone są również osoby z:
- niedostateczną ilością wytwarzanej dopaminy w mózgu,
- zaburzeniami hormonalnymi (np. choroby tarczycy),
- zaburzeniami metabolicznymi (np. cukrzyca),
- zaburzeniami rozwojowymi (np. upośledzenie umysłowe, autyzm).
U małych dzieci powstanie łaknienia spaczonego jest bardzo często związane z innym postrzeganiem rzeczywistości i brakiem umiejętności różnicowania rzeczy jadalnych i niejadalnych. Przyczynami zespołu pica mogą być również uwarunkowania kulturowe i praktyki religijne – wówczas spożywanie niejadalnych przedmiotów traktowane jest jako zachowanie zupełnie normalne i wyuczone. W takich przypadkach jedzenie nietypowych produktów postrzegane jest jako choroba przez ludzi wywodzących się z innych kultur. W niektórych afrykańskich kulturach kobiety ciężarne spożywają piasek lub glinę, gdyż uważają, że surowce te posiadają wysoką wartość odżywczą i chronią przez zatruciami. Łaknienie spaczone w wielu przypadkach jest chorobą przejściową i krótkotrwałą, jednak niekiedy wymaga zastosowania specjalistycznej terapii. Schorzenia w żadnych z przypadków nie należy lekceważyć, gdyż może prowadzić do niebezpiecznych dla zdrowia i życia skutków ubocznych.
Leczenie zespołu pica – na czym polega?
Leczenie zespołu pica należy rozpocząć od zwalczenia powikłań, do których dochodzi w wyniku spożywania produktów niebędących artykułami żywnościowymi. W leczeniu łaknienia spaczonego ważną rolę odgrywa rozpoznanie przyczyny choroby. Zdiagnozowanie przyczyn łaknienia spaczonego wymaga współpracy specjalistów z różnych dziedzin – lekarza, psychologa, a nierzadko również socjologa, gdyż zespół pica może być uwarunkowany czynnikami kulturowymi. Wskazana jest ocena psychologiczna pozwalająca stwierdzić, czy schorzenie jest związane z zaburzeniami natury psychicznej. W takich przypadkach stosuje się terapię psychologiczną oraz leki. W zespole pica wywołanym przez niedobory składników mineralnych podstawą leczenia jest uzupełnianie brakujących związków poprzez dietę oraz preparaty dostarczające m.in. żelaza i cynku.
