Wojeryzm, zwany też skoptofilią, uznawany jest za zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń osobowości i zachowania. W „Międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych” został sklasyfikowany jako „oglądactwo” pod symbolem F65.3. Stanowi zatem przypadek zaburzenia preferencji seksualnych. Wojeryzm definiowany jest jako „powtarzająca się lub stała tendencja do podglądania ludzi – bez ich wiedzy – w czasie seksualnych zbliżeń czy w intymnych sytuacjach, np. rozbierania się”.
Na czym polega wojeryzm?
Wojeryzm to rodzaj zaburzenia psychoseksualnego, ponieważ podglądanie (np. przez okno) osób nieświadomych tego faktu stanowi dla chorego podstawowy sposób osiągania podniecenia, przyjemności oraz satysfakcji seksualnej. „Ofiary” podglądacza mogą być mu nieznane i choć niekiedy fantazjuje na ich temat, najczęściej nie tylko nie dąży do intymnego zbliżenia, ale i nie jest gotów do nawiązania z nimi jakiegokolwiek kontaktu. Taka sytuacja byłby niezgodna z jego preferencjami, a wręcz stanowiła przyczynę dyskomfortu. Wojerysta zwykle natychmiast wycofuje się ze swoich praktyk w odniesieniu do danej osoby, jeśli ta odkryje, że jest obserwowana.
Podglądanie z ukrycia nagości czy aktywności seksualnej innych ludzi jest dla wojerysty niezbędnym bodźcem seksualnym. Podniecenie, do którego dochodzi na jego skutek, może zostać rozładowane na różne sposoby. Przeważnie jednak nie następuje to w akcie płciowym z inna osobą, lecz poprzez masturbację – w trakcie podglądania albo przy wspominaniu widzianych scen.
Kryteria rozpoznania oglądactwa
Chęć podglądania jest naturalną ludzką skłonnością, wynikającą z ciekawości. Ta zazwyczaj dotyczy intymnych aspektów życia, w tym jego sfery seksualnej. Pozostałe – właśnie dlatego, że nie są ukrywane, owiane tajemnicą – nie wzbudzają tak silnego zainteresowania. Faktu, że w ludziach pojawia się pokusa, by podejrzeć czy podsłuchać, jak zachowują się inni wówczas, gdy nie wiedzą, że są obserwowani, nie uznaje się za patologię. Przeciwnie, wzajemne podglądactwo zostało poniekąd usankcjonowane, czego wyrazem jest popularność plotkarskiej prasy, programów typu reality-show czy filmów pornograficznych. O ile jednak tak pojęte podglądanie ludzi jest zjawiskiem naturalnym, problematyczne staje się z chwilą, gdy stanowi zastępczą, a nawet jedyną możliwą formę seksualnej aktywności.
O wojeryzmie można mówić dopiero wówczas, gdy podglądactwo spełnia kryteria zaburzeń preferencji seksualnych:
- chory doświadcza powtarzającego się, silnego popędu seksualnego w odniesieniu do nietypowych obiektów czy sytuacji,
- osoba dotknięta zaburzeniem nie potrafi powstrzymać się od realizowania swojego popędu, jednocześnie odczuwając z tego powodu wyrzuty sumienia, poczucie winy,
- nietypowe upodobania upośledzają funkcjonowanie chorego w istotnych obszarach życia, np. pracy, relacjach rodzinnych,
- preferencje chorego utrzymują się przez co najmniej 6 miesięcy.
Przyczyny wojeryzmu
Wojeryzm nie jest zjawiskiem dokładnie zbadanym, ponieważ osoby dotknięte tym zaburzeniem rzadko ujawniają swoje preferencje. Szacuje się, że skłonność taka najczęściej występuje u heteroseksualnych mężczyzn, dla których podglądanie nagich kobiet stanowi jedyną formę seksualnej aktywności.
Oglądactwo ma przewlekły przebieg i zazwyczaj zaczyna się już w okresie pokwitania – jako działanie podejmowane z ciekawości lub z niemożliwości rozładowania napięcia seksualnego w inny sposób. Zjawisko to jest wśród nastolatków dość powszechne, ale u większości z nich zaburzenie nie przeradza się w patologię. Potrzeba podglądania nagości zanika wraz z podjęciem życia seksualnego. Zastępczą formą aktywności seksualnej wojeryzm staje się u osób, które:
- są zakompleksione, nieśmiałe, wstydliwe,
- mają problem z nawiązywaniem intymnych relacji (lub kontaktów interpersonalnych w ogólności),
- są ograniczone przez wpojone im normy, wartości religijne.
Każde powtórzenie aktu wojeryzmu utrwala w chorym behawioralny mechanizm, w którym podglądanie skojarzone jest z doświadczaniem seksualnego pobudzenia. W konsekwencji takie bodźce stają się dla podglądacza niezbędnym warunkiem erotycznej przyjemności.
Leczenie wojeryzmu
Warunkiem podjęcia leczenia zaburzenia psychoseksualnego, jakie stanowi wojeryzm, jest wola chorego do zmiany wzorców seksualnych zachowań. Jest to o tyle skomplikowany problem, że podglądacze zwykle wstydzą się swoich preferencji i nie zgłaszają się do specjalisty. Często też w ogóle nie mają świadomości, że ich zachowanie jest patologią, którą można, a nawet należy leczyć. Wojeryści szukają pomocy bardzo rzadko, najczęściej dopiero wówczas, gdy na skutek swoich praktyk wejdą w konflikt z prawem.
Początkiem terapii jest konsultacja z psychologiem lub seksuologiem, który dokonuje wyboru metod adekwatnych do stopnia nasilenia problemu. Najczęściej zaleca się terapię behawioralną, w trakcie której chory uczy się kontrolować zachowania seksualne oraz zastępować je społecznie akceptowanymi formami. Niekiedy pomocna bywa również terapia psychodynamiczna, która pozwala dotrzeć do przyczyny problemu. Wojeryzmu nie leczy się farmakologicznie, choć w uzasadnionych przypadkach – kiedy choroba występuje równolegle z innymi zaburzeniami osobowości – wskazane jest np. włączenie leków przeciwlękowych lub antydepresyjnych.
Chcesz wiedzieć jak działa układ nerwowy? Obejrzyj poniższy film:
