Wyróżnia się 4 rodzaje tokoferolu: alfa-, beta-, gamma- i delta-tokoferol. Alfa-tokoferol jest głównym składnikiem preparatów z witaminą E i pojawia się częściej niż inne tokoferole w diecie mieszkańców Europy ze względu na dużą popularność oleju słonecznikowego i oliwy. W jadłospisie Amerykanów większą rolę odgrywa olej kukurydziany i soja, dlatego najbardziej powszechną postacią witaminy E jest dla nich gamma-tokoferol.
Alfa-tokoferol – działanie
Alfa-tokoferol, znany także jako d-alfa-tokoferol, to naturalna postać witaminy E o silnych właściwościach antyoksydacyjnych, która wyróżnia się na tle pozostałych związków wysoką wchłanialnością i zdolnością magazynowania jej przez organizm człowieka.
Naukowcy są zdania, że obecność alfa-tokoferolu jest niezbędna dla stabilizacji membran biologicznych, zwłaszcza tych zawierających duże ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Związek ten pełni bowiem rolę zmiatacza wolnych rodników nadtlenkowych i hamuje aktywność cyklooksygenazy w wielu tkankach organizmu, powodując tym samym spadek produkcji prostaglandyn (wywołują one objawy stanu zapalnego, w tym obrzęk).
D-alfa-tokoferol ma również właściwości antynowotworowe – blokuje proces angiogenezy (tworzenia nowych naczyń krwionośnych), który jest elementem rozwoju wielu chorób nowotworowych.
Obecnie alfa-tokoferol znajduje zastosowanie w produkcji leków, żywności funkcjonalnej, suplementów diety, materiałów budowlanych, opakowań na żywność, plastikowych i gumowych produktów oraz zabawek i sprzętu sportowego.
Przekonajcie się, czy warto jeść produkty witaminizowane:
Octan tokoferolu – właściwości
Mianem octanu tokoferolu lub octanu witaminy E określa się organiczny związek chemiczny, który jest estrem tokoferolu i kwasu octowego. Podczas procesu powstawania octanu tokoferolu dochodzi do zablokowania fenolowej grupy hydroksylowej, dzięki czemu związek ten ma mniejszą kwasowość niż sam tokoferol. Octan jest ponadto trwalszy, dlatego często zastępuje się nim witaminę E, na przykład w produkcji kremów i innych preparatów dermatologicznych. Stosowanie balsamów zawierających octan tokoferolu zapewnia ochronę skóry przed groźnym promieniowaniem UV.
Tokoferole i tokotrienole
Tokotrienole to mniej znane związki wchodzące w skład witaminy E, zbudowane podobnie do tokoferoli (różnią się obecnością podwójnych wiązań). Do naturalnych źródeł tokotrienoli zalicza się między innymi olej z otrąb ryżowych oraz olej palmowy.
Do niedawna zakres informacji na temat tokotrienoli był niewielki, ponieważ związki te nie były przedmiotem wielu badań naukowych. Dopiero po odkryciu ich korzystnego wpływu na poziom cholesterolu we krwi zaczęto poddawać je kolejnym analizom. W rezultacie tokotrienole są obecnie stosowane w celu:
-
obniżania stężenia cholesterolu we krwi – badania wykazały, że już po 60 dniach przyjmowania suplementu zawierającego tokotrienole dochodzi do spadku poziomu cholesterolu całkowitego oraz „złego” cholesterolu LDL;
-
zapobiegania rozwojowi miażdżycy i innych schorzeń układu sercowo-naczyniowego;
-
zmniejszenia ryzyka wystąpienia następstw nadciśnienia u osób dotkniętych rodzinną dysautonomią (bardzo rzadka choroba genetyczna); efekty pojawiają się po 3–4 miesiącach spożywania tokotrienoli;
-
redukcji ryzyka rozwoju chorób nowotworowych i zatrzymania ich postępu – tokotrienole posiadają silne działanie antynowotworowe, inaczej niż tokoferole, których aktywność na tym polu jest stosunkowo niska;
-
zwalczania wolnych rodników;
- ochrony przed cukrzycą.
Tokoferole naturalne i syntetyczne
Syntetyczny odpowiednik alfa-tokoferolu, czyli DL-alfa-tokoferol, to popularny składnik suplementów diety. Niestety jest to mniej aktywna postać tokoferolu – jak pokazują wyniki badań, aż o połowę. Preparaty zawierające DL-alfa-tokoferol są zwykle znacznie tańsze niż produkty z dodatkiem naturalnych tokoferoli, ale należy pamiętać, że efekty ich przyjmowania będą odpowiednio słabsze.
W aptekach dostępne są również na wpół syntetyczne formy witaminy E pozyskiwane z naturalnych źródeł, sprzedawane w postaci tabletek lub multiwitaminy. W suplementach tego typu często obecny jest wysoko frakcjonowany alfa-tokoferol lub jego estry, powstałe na przykład w wyniku syntetycznej metylacji tokoferoli gamma i beta, uzyskanych z olejów roślinnych.
Oddzielną grupę stanowi mieszanka tokoferoli naturalnych, mniej frakcjonowanych oraz suplementy z wysoką frakcją tokoferolu gamma.
Tokoferol w kosmetyce
Silne właściwości antyoksydacyjne tokoferolu i octanu tokoferolu to główna przyczyna dużej popularności obu związków w przemyśle kosmetycznym. Są one często dodawane do produktów zawierających oleje, ponieważ wydłużają ich trwałość i zapobiegają jełczeniu tłuszczów. Tokoferol to również częsty składnik kosmetyków spowalniających procesy starzenia oraz preparatów wspomagających gojenie się skóry i zmniejszających blizny.
Tokoferole są bezpieczne dla zdrowia. Octan tokoferolu może wprawdzie powodować alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, ale zdarza się to bardzo rzadko.
