Całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC) zmienia się w zależności od zapotrzebowania organizmu na żelazo i jego podaży. Badanie poziomu TIBC nie jest wykonywane oddzielnie, lecz jako element oceny gospodarki żelazowej organizmu, na którą nakłada się kilka wskaźników, począwszy od poziomu samego żelaza.
Co to jest TIBC?
Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, a konkretnie do prawidłowych funkcji krwinek czerwonych. Wiele procesów i mechanizmów ma wpływ na poziom żelaza w organizmie, na jego wchłanianie i wydalanie.
Żelazo nie krąży samodzielnie we krwi. Związane jest z tzw. transferyną, czyli białkiem wykazującym zdolność wiązania żelaza i będącą tym samym jego nośnikiem. Transferyna wychwytuje żelazo wchłonięte do organizmu, a następnie przenosi je do miejsc, gdzie akurat jest na nie duże zapotrzebowanie, np. do wątroby czy szpiku kostnego. Nie jest to jednak białko o zdolności magazynowania. Taką funkcję pełni inne białko – ferrytyna.
Badanie TIBC, czyli całkowitej zdolności wiązania żelaza, pozwala w sposób pośredni ocenić stężenie transferyny. Polega to na obliczeniu, na ile dużą ilość tego pierwiastka potrafi związać transferyna w pobranej próbce krwi. Umożliwia to określenie ilości miejsc wychwytujących żelazo, czyli zdolność wychwytywania.
Za niskie lub podwyższone TIBC
Wartości prawidłowe TIBC są różne dla obu płci. Norma dla kobiet wynosi 40–80 µmol/l (223–446 µg/dl). U mężczyzn zakres jest odrobinę węższy, a mianowicie 45–70 µmol/l (251–391 µg/dl).
Odchylenia od normy w zakresie TIBC świadczyć mogą o różnych patologiach. Wzrost zdolności wiązania żelaza, czyli podwyższenie TIBC, występuje, kiedy organizm ma zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Wtedy też transferyna, czyli białko transportujące żelazo, ma większe szanse na jego wyłapanie i związanie. Dzieje się tak dlatego, że wzrasta jej stężenie i proporcjonalnie rośnie ilość wolnej transferyny do wiązania wolnego żelaza. Proces ten ma miejsce w przypadku niemal wszystkich typów niedokrwistości, jednak często podwyższony TIBC występuje u kobiet w ciąży, u których pojawia się fizjologiczna niedokrwistość, a także u tych stosujących antykoncepcję hormonalną.
Niski wynik TIBC oznacza zmniejszenie zdolności wiązania żelaza w sytuacji, kiedy jest go za dużo, czyli organizm jest nim przeładowany. Może to mieć miejsce w następujących stanach:
- w hemochromatozie, czyli w stanie chorobowych związanym z zaburzeniem przetwarzania i gromadzenia żelaza,
- przy niedokrwistości hemolitycznej, kiedy dochodzi do nadmiernego rozpadu krwinek czerwonym i zbyt dużego uwalniania żelaza,
- przy transfuzjach krwinek czerwonych,
- w chorobach nowotworowych,
- w przebiegu przewlekłych i ostrych zakażeń.
Badanie TIBC: przygotowania i przebieg
Badanie TIBC polega na pobraniu krwi żylnej w niewielkiej ilości. Z reguły wykonywane jest razem z innymi parametrami oceniającymi gospodarkę żelazową w organizmie. Zleca się więc pacjentowi wykonanie dodatkowo poziomu samego żelaza, a także ferrytyny, utajoną zdolność wiązania żelaza, transferrynę, stężenie receptora dla transferyny. Ocena tych wszystkich parametrów pozwala dopiero na dokładną interpretację wyniku TIBC i określenie podłoża patologii.
Badanie, podobnie jak inne analizy krwi, powinno się przeprowadzić na czczo, czyli nie należy spożywać posiłków na co najmniej 6–8 godzin przed pobraniem krwi. Dodatkowo, w przypadku oceny gospodarowania żelazem, nie należy przyjmować żadnych suplementów dostarczających żelazo przez co najmniej 12 godzin. Nawet jeśli preparaty żelaza są stosowane regularnie, powinno się pominąć dawkę na 12 godzin przed badaniem i nie przyjmować preparatu również w dniu badania.
Pobieranie krwi jest powszechnie stosowaną procedurą, nieniosącą wielu powikłań. Po badaniu miejsce wkłucia należy uciskać jałowym gazikiem, aby zapobiec nadmiernemu zasinieniu i obrzękowi. Obecnie stosowane w laboratoriach procedury minimalizują ryzyko zakażeń i innych powikłań.
