Tęgoryjec dwunastnicy to pasożyt odpowiedzialny za rozwój ankylostomatozy, będącej chorobą układu pokarmowego. Tzw. choroba tęgoryjcowa występuje zwłaszcza w krajach znajdujących się w ciepłym i wilgotnym klimacie. Stąd też w szerokości geograficznej, w jakiej znajduje się Polska, do zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy dochodzi rzadko.
Czym jest tęgoryjec dwunastnicy?
Tęgoryjec dwunastnicy (z łac. Ancylostoma duodenale), określany też jako tęgoryjec amerykański, to gatunek pasożyta należący do rodzaju Ancylostoma, który przynależy do rodziny Ancylostomatidae. Zalicza się go do nicieni, czyli typu zwierząt bezkręgowych. Żyje w ludzkiej dwunastnicy, gdzie żywi się wyścielającym ją nabłonkiem i wysysaną ze ściany jelita krwią. Dorosły osobnik tęgoryjca dwunastnicy ma jasnoróżowy kolor i osiąga niespełna 2 cm długości.
Zobaczcie, w jaki sposób można uniknąć zarażenia się pasożytami:
Tęgoryjec dwunastnicy – cykl rozwojowy
Cykl rozwojowy tęgoryjca dwunastnicy przedstawia się następująco:
- dojrzała postać tęgoryjca pasożytuje w ludzkiej dwunastnicy, a składane przez nią jaja wydostają się razem z kałem do gleby, samica w ciągu doby składa kilkadziesiąt tysięcy jaj;
- w ciągu około 24 godzin z wydalonych z kałem jaj wylęgają się larwy, które po średnio 7 dniach osiągają postać inwazyjną, w której w sprzyjających warunkach środowiskowych, tj. w wysokiej wilgotności i w ciele, są w stanie przeżyć nawet 1 miesiąc;
- larwy przedostają się do ludzkiego organizmu drogą pokarmową poprzez spożycie skażonej nimi gleby, zanieczyszczającej produkty spożywcze (zwłaszcza niedomyte owoce i warzywa) czy zakażonej jajami wody. Możliwe jest też zakażenie przez nieuszkodzoną skórę, kiedy ma ona kontakt z glebą zawierającą pasożyta (zwłaszcza podczas chodzenia na boso);
- larwy razem z krwią docierają do serca, płuc, tchawicy, gardła, skąd na skutek odkrztuszania i połknięcia plwociny przedostają się do przewodu pokarmowego. Wędrówka ta zajmuje około 7 dni. Średnio po 6 tygodniach od momentu wniknięcia do organizmu człowieka jaja tęgoryjca dwunastnicy mogą się znaleźć w kale.
Tęgoryjec dwunastnicy i choroba tęgoryjcowa
Tęgoryjec u człowieka odpowiada za powstanie choroby tęgoryjcowej, która w nomenklaturze medycznej znana jest też jako ancylostomoza oraz rzadziej – ancylostamatoza i ancylostomioza. Ze względu na to, iż niegdyś często rozwijała się wśród górników, bywa dodatkowo określana mianem choroby górników. Jeśli zakażeniu tęgoryjcem dwunastnicy uległ jeden domownik, to ryzyko zarażenia się pozostałych jest bardzo wysokie.
Zachorowania na chorobę tęgoryjcową notuje się krajach położonych w tropikalnej i subtropikalnej strefie klimatycznej. Najwięcej obserwuje się ich w Afryce Subsaharyjskiej, Ameryce Środkowej oraz Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej. Do zarażenia dochodzi przeważnie na terenach wiejskich.
Tęgoryjec dwunastnicy – objawy
Tęgoryjec dwunastnicy objawia się krwiopluciem, bólem brzucha, nudnościami, wymiotami, biegunką i krwawieniem do przewodu pokarmowego. W przypadku wysokiej intensywności inwazji i trwającego przez długi czas zakażenia istnieje wysokie ryzyko niedokrwistości. Objawy zakażenia tęgoryjcem mogą być też mniej specyficzne. Zalicza się do nich: ogólne osłabienie, kaszel, duszności, ból w klatce piersiowej. W przypadku przezskórnego przedostania się pasożyta do organizmu człowieka w miejscu wniknięcia larw pojawiają się zaczerwienienie, wysypka na skórze i odczuwany jest świąd.
Tęgoryjec dwunastnicy – leczenie i rozpoznanie
W rozpoznaniu choroby tęgoryjcowej bardzo ważne miejsce zajmuje dokładnie przeprowadzone badanie podmiotowe, czyli wywiad lekarski. Jest to szczególnie ważne ze względu na dość niespecyficzne objawy chorobowe. Potwierdzenie zakażenia możliwe jest dzięki badaniu kału, jednakże i ono może okazać się problematyczne ze względu na konieczność trafienia w odpowiedni cykl rozwojowy pasożyta. Pomocne jest badanie krwi, w którym stwierdza się podwyższony poziom eozynofilii, zwanych też granulocytami kwasochłonnymi, które są rodzajem białych krwinek.
Leczenie tęgoryjca dwunastnicy bazuje na farmakoterapii i stosowaniu leków przeciwpasożytniczych. Najczęściej stosowane są mebendazol i albendazol. Wskazana jest suplementacja probiotykami.
Korzystne działanie tęgoryjca dwunastnicy
Zauważono, że osoby przechodzące łagodną formę zakażenia tęgoryjcem dwunastnicy lżej oraz rzadziej wykazują objawy ze strony chorób autoimmunologicznych, w tym astmy, choroby Leśniowskiego-Crohna, celiakii. W związku z tym w kilku ośrodkach badawczych na świecie trwają badania nad wykorzystaniem zakażenia omawianym pasożytem do celów terapeutycznych.
Jak uchronić się przed tęgoryjcem dwunastnicy?
Profilaktyka w przypadku tęgoryjca dwunastnicy opiera się na noszeniu obuwia, a nie chodzeniu na boso. Wszelkie zranienia na skórze należy dokładnie zabezpieczać opatrunkami. Bardzo ważne jest mycie warzyw i owoców oraz niejedzenie tych bezpośrednio podniesionych z ziemi. Dodatkowo należy pamiętać o myciu rąk przed każdym posiłkiem.
Bibliografia:
1. Czapik A., Podstawy protozoologii, Warszawa, PWN, 1992.
2. Dziubek Z., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Warszawa, PZWL, 2003.
3. Jura C., Bezkręgowce: podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy, Warszawa, PWN, 2007.
