Prebiotyki i probiotyki wykazują pozytywne działanie na ludzki organizm. Jednym z popularniejszych ich zastosowań jest wspomaganie mikroflory jelitowej podczas antybiotykoterapii. Probiotyki to żywe drobnoustroje, a najczęściej bakterie kwasu mlekowego Lactobacillus spp., które są przeciwwagą dla znajdujących się w organizmie szkodliwych drobnoustrojów. Natomiast prebiotyki to składniki pokarmowe zwiększające ich aktywność i rozwój.
Probiotyki powinno się zażywać podczas antybiotykoterapii. Jak to robić bezpiecznie? Sprawdź na filmie:
Czym są probiotyki i prebiotyki?
Probiotyki i prebiotyki to określenia dość często ze sobą mylone. Nazwa probiotyk pochodzi od greckich słów „pro bios”, co oznacza „dla życia”. Probiotyki to pojedyncze lub mieszane hodowle żywych drobnoustrojów. Mogą mieć w swym składzie szczepy bakterii kwasu mlekowego (Lactobacillus spp., Streptococcus spp.), szczepy drożdży (Saccharomyces spp.), kultury pleśni (Aspergillus spp.) lub bakterie kwasu mlekowego łącznie z wyselekcjonowanymi szczepami drożdżowymi. Podawane są doustnie i posiadają status GRAS (z ang. generally recognized as safe), czyli bezpieczne dla ludzi. Ich pozytywne działanie obejmuje zwłaszcza przewód pokarmowy, gdzie zapewniają utrzymanie prawidłowej flory fizjologicznej. Probiotyki wykazują zdolność przylegania do nabłonka jelita, co zapobiega ich zbyt szybkiemu usunięciu. Są też odporne na działanie zawartego w żołądku kwasu solnego i enzymów trawiennych.
Rozwój bakterii probiotycznych warunkowany jest przez dostępność prebiotyków. Prebiotyki to nieulegające trawieniu składniki pożywienia, które pobudzają wzrost i/lub aktywność obecnych w przewodzie pokarmowym bakterii działających korzystnie na ludzki organizm. Zaliczane do żywności prozdrowotnej prebiotyki to głównie oligosacharydy pochodzenia roślinnego, z których obecnie najbardziej wykorzystuje się frukto-oligosacharydy (FOS), w tym inulinę lub galakto-oligosachardy (GOS).
Świetnym lekiem, który może być przyjmowany z antybiotykiem jest Enterol. Poznajcie fakty i mity na jego temat:
Gdzie znajdują się prebiotyki i probiotyki?
Prebiotyki i probiotyki można znaleźć zarówno w składzie wybranych produktów spożywczych, jak i w aptece, w formie gotowych preparatów, które mogą mieć postać kapsułek lub proszku w saszetkach do rozpuszczenia w wodzie. Na polskim rynku farmaceutycznym znajdują się też preparaty w postaci kropli i płynu doustnego, drażetek, tabletek i tabletek do ssania. Większość z nich posiada status OTC (z ang. over-the-counter drugs), czyli jest dostępna bez recepty lekarskiej. Często preparaty te należy przechowywać w lodówce, w celu zachowania ich właściwości. W sprzedaży dostępne są nawet połączenia probiotyku z prebiotykiem. Produkty i preparaty zawierające jednocześnie prebiotyki i probiotyki określa się mianem synbiotyków. Najczęściej występującymi zestawami są FOS czy T-GOS (trans-galaktooligosacharydy) ze szczepami probiotycznymi z rodzaju Lactobacillus spp. lub Bifidobacterium animalis. Dla preparatów zawierających probiotyk powinien być podany schemat podawania, dawka minimalna i czas stosowania.
Do żywności probiotycznej zalicza się fermentowane produkty mleczne, takie jak kefiry, jogurty, maślanka i mleko acidofilne (powstaje podczas fermentacji prowadzonej przez bakterie Lactobacillus acidophilus). Probiotyki znajdują się też w kiszonkach, m.in. w powszechnie spożywanej kapuście i ogórkach. Z kolei prebiotyki naturalne występują zwłaszcza w cebuli, pszenicy (ziarnach, mące, pieczywie, płatkach), czosnku, cykorii, bananach, szparagach, porach, mniszku lekarskim i natce pietruszki. Prebiotykami mogą być również dodatki do żywności o prozdrowotnym charakterze określane jako healthy food for the colon, czyli zdrowe jedzenie dla jelita.
Właściwości i działanie prebiotyków i probiotyków
Stosowanie probiotyków przynosi wiele korzyści. Przede wszystkim usprawniają one proces trawienia oraz wchłaniania witamin (głównie B1, B12, K) i minerałów. Oddziałują pozytywnie na układ odpornościowy, zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju zakażeń. Zalecane są podczas antybiotykoterapii do ochrony mikroflory jelitowej. Niektóre wykazują działanie przeciwalergicznie i obniżają poziom cholesterolu. Dodatkowo łagodzą objawy astmy i zmniejszają występowanie atopowego zapalenia skóry. Chronią przed zaparciami i łagodzą objawy nietolerancji laktozy.
Prebiotyki także wykazują liczne prozdrowotne działanie. Pobudzają proces rozkładu i fermentację niestrawionych resztek w jelicie grubym. Zmniejszają ryzyko rozwoju biegunek, stanów zapalnych, polipów i zmian nowotworowych w przewodzie pokarmowym. Zwiększają wchłanianie wapnia pochodzącego z pożywienia. Poprzez zwiększenie swojej objętości stymulują jelita do wydalania zbędnych produktów przemiany materii i toksyn.
Prebiotyki dla dzieci
Prebiotyki i probiotyki dla dzieci stosowane są w kształtowaniu biocenozy przewodu pokarmowego. Wskazane są zapobiegawczo lub w leczeniu ostrych biegunek infekcyjnych i po antybiotykoterapii. W przypadku biegunki poantybiotykowej stosuje się Lactobacillus rhamnosus GG albo Saccharomyces boulardii, a przy biegunce rotawirusowej – Lactobacillus reuteri. Prebiotyki stanowią element leczenia dysbiozy poantybiotykowej, martwicy jelit noworodków, kolki jelitowej, nieswoistego zapalenia jelit i zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego. Najmłodsi otrzymują probiotyki i prebiotyki z mlekiem matki. Coraz bardziej swoim składem i działaniem upodabniają się do pierwowzoru mieszanki mleczne nowej generacji, które zawierają mieszaniny frukto- i galaktooligosacharydów FOS/GOS i probiotyki, dzięki czemu są też synbiotykami.
Bibliografia:
1. Zaremba A., Dobrodziejstwa probiotyków i prebiotyków oraz ich naturalne źródła, „Świat Przemysłu Farmaceutycznego”, 2015, 2, s. 58-63.
2. Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2014, 95(3), s. 541-549.
3. Bąk-Romaniszyn L., Zeman K., Probiotyki i prebiotyki w profilaktyce i leczeniu chorób u dzieci, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2010, 6(3), s. 176-181.
