Szczepionka przeciwtężcowa - skuteczność, kalendarz szczepień i możliwe powikłania

Szczepionka przeciwtężcowa chroni przed zakażeniem spowodowanym zabrudzeniem rany ziemią, w której znajdują się przetrwalniki laseczek tężca. Po podaniu szczepionki organizm wytwarza przeciwciała i rozwija mechanizm pamięci immunologicznej chroniący przed zachorowaniem po ponownym zetknięciu z tężcem.

W jaki sposób podawana jest szczepionka przeciwtężcowa?

Jedna dawka szczepionki przeciw tężcowi to 0,5 ml. Należy ją wstrzykiwać głęboko podskórnie, najlepiej w mięsień naramienny lub przednio-boczną część uda. Nie wolno jej podawać dożylnie, dlatego przed wstrzyknięciem trzeba się upewnić, czy igła nie została wprowadzona do naczynia krwionośnego.

Zobacz też: Co to jest DTP? Powikłania po szczepieniu przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi

Czy szczepionka przeciw tężcowi powoduje skutki uboczne?

Szczepionka może powodować działania niepożądane. Występują one jednak bardzo rzadko. Osobom zaszczepionym najczęściej doskwiera:

• odczyn ogólny - charakteryzujący się złym samopoczuciem, bólem głowy, podwyższoną temperaturą ciała, dreszczami i nadpotliwością; objawy mogą się utrzymywać 24-48 godzin;
  
• odczyn miejscowy - charakteryzujący się zaczerwienieniem, bolesnością, obrzękiem i swędzeniem w miejscu wstrzyknięcia.
  

Zobacz też: Szczepionka dla dziecka 6w1 - korzyści

Po szczepieniu pojawić się mogą także:

• objawy nadwrażliwości ze strony układu pokarmowego,
  
• zaburzenia krwi i układu chłonnego, jak trombocytopenia,
  
• zaburzenia nerek i dróg moczowych, szczególnie niewydolność nerek,
  
• zaburzenia centralnego i obwodowego układu nerwowego,
  
• podskórne guzki, czyli ziarniniaki, przekształcające się niekiedy w aseptyczne ropnie.
  

Dla kogo wskazana jest szczepionka przeciwtężcowa?

• Programu Szczepień Ochronnych, gdy występują przeciwwskazania do podawania szczepionek, które zawierają antygeny DTP, DT oraz Td, a także jako dawka przypominająca,
  
• profilaktyki czynno-biernej tężca w przypadkach ran zanieczyszczonych i z dużym prawdopodobieństwem obecności Clostridium tetani,
  
• ochrony nieszczepionych wcześniej ciężarnych kobiet, które obawiają się, że poród może zostać przeprowadzonych w niehigienicznych warunkach.
  

Zalecana jest także osobom z niedoborami immunologicznymi, we wstrząsie, z dużą utratą krwi, poddanym promieniowaniu radioaktywnemu, leczonym hormonami kory nadnerczy i cytostatykami, silnie wyniszczonym lub osłabionym.

Szczepionka przeciwtężcowa - przeciwwskazania do stosowania

Nie należy stosować szczepionki w sytuacji, gdy:

• stwierdzono nadwrażliwość na substancję czynną lub na którykolwiek z pozostałych składników preparatu,
  
• po poprzednim podaniu szczepionki wystąpiła trombocytopenia lub objawy neurologiczne,
  
• występują choroby przewlekłe w okresie zaostrzenia,
  
• występują ostre stany chorobowe przebiegające z gorączką,
  
• istnieje podejrzenie infekcji (innej niż tężec) w okresie inkubacji.
  

Kalendarz szczepienia przeciw tężcowi

Zgodnie z obowiązkowym Programem Szczepień Ochronnych szczepionką przeciw tężcowi objęte jest każde dziecko. Preparat powinny też przyjąć osoby dorosłe, które w przeszłości nie były szczepione lub nie zostało to udokumentowane. Pełen cykl obejmuje trzy dawki pierwotne oraz dawki uzupełniające. Pierwsze dwie podaje się w odstępie 4-6 tygodni. Trzecią wstrzykuje się po upływie 6-12 miesięcy. Zapewnia ona odporność, która utrzymuje się od 5 do 10 lat. Szczepienie przypominające polega na podaniu dawki po upływie 10 lat. Zapewnia ono długotrwałą ochronę przed tężcem.

Kobietom ciężarnym, które nie były szczepione albo zostały poddane niepełnemu cyklowi podstawowemu, preparat podaje się w drugim trymestrze, jeśli zachodzi ryzyko urodzenia dziecka w niehigienicznych warunkach. Jeśli przyszła matka otrzymała 1-2 dawki przed zapłodnieniem, powinna je uzupełnić w trakcie ciąży. Natomiast jeśli podstawowe szczepienie miało miejsce ponad 10 lat przed ciążą, należy podać dawkę przypominającą w drugim trymestrze.

Szczepienia przeciw tężcowi po zranieniu

W postępowaniu z osobami zranionymi należy uwzględnić ich stan, czas, jaki upłynął od poprzednich szczepień i stopień ryzyka zachorowania na tężec (zależy od rodzaju obrażenia). Dawkowanie szczepionki w przypadku zranienia wygląda następująco:

• do 5 lat od szczepienia można zrezygnować z podania dawki przypominającej, zakładając, że w tym czasie utrzymuje się ochronny poziom przeciwciał,
  
• osoby zranione w ciągu 5-10 lat od ostatniej szczepionki powinny otrzymać dawkę przypominającą,
  
• powyżej 10 lat od szczepienia stosuje się profilaktykę czynno-bierną - podaje się dawkę szczepionki, a 30 minut później dodatkowo surowicę przeciwtężcową (dotyczy szczególnie osób z ranami wysokiego ryzyka zakażenia),
  
• osoby nieszczepione przeciwko tężcowi, o niekompletnym szczepieniu czy niepewnej historii szczepienia powinny otrzymać trzy dawki.