Sałata masłowa należy do jednorocznych roślin z rodziny astrowatych. Występuje wyłącznie w uprawie. Nie ma dużych wymagań. Z tego względu jest tania i powszechnie dostępna. Sałata masłowa ze śmietaną stanowiła niegdyś nieodłączny element polskich niedzielnych obiadów. Warzywo to nie zniknęło ze sklepowych półek, ale obecnie Polacy chętniej sięgają po sałatę rzymską czy lodową oraz – zaliczane w kulinarnym ujęciu do sałat, choć nie są nimi z botanicznego punktu widzenia – roszponkę i rukolę. Wadą sałaty masłowej jest jej stosunkowo niewielka trwałość. Niemniej pod względem smaku i bogactwa substancji odżywczych nie ustępuje śródziemnomorskim gatunkom sałat.
Sałata masłowa – wartości odżywcze
Sałata masłowa wyróżnia się wyjątkowo delikatnymi, soczystymi liśćmi i łagodnym, słodkawym smakiem, niekiedy z nutą goryczki. Nadaje się do spożycia przed kwitnieniem rośliny. Spośród zebranych w główkę wiotkich liści najwartościowsze są zewnętrzne, najbardziej zielone. Zasobne w wodę (stanowi około 95% składu) warzywo ma bardzo niewielką wartość energetyczną – w 100 g zawiera zaledwie 1,3 g białek, 2,2 g węglowodanów (z czego połowa to nieprzyswajalny błonnik) i znikome ilości tłuszczów. Taka porcja sałaty masłowej to tylko 13 kalorii. W zielonych liściach tkwi jednak ogromne bogactwo substancji bioaktywnych – witamin, minerałów, fitozwiązków.
Sałata masłowa zawiera bardzo dużo witaminy K (102 µg/100 g) i prowitaminy A (ok. 3300 IU/100 g), a także znaczne ilości witamin z grupy B (w szczególności kwasu foliowego – 73 µg/100 g) i witaminy C. Spośród minerałów najbardziej zasobna jest w potas (238 mg/100 g), żelazo (1,2 mg/100 g) i wapń (35 mg/100g). Po zielone warzywo warto jednak sięgać przede wszystkim ze względu na wysoką zawartość karotenoidów (m.in. luteiny i zeaksantyny), alkaloidów (pochodnych indoli) i chlorofilu – związków o właściwościach przeciwutleniających i antyseptycznych.
Zobacz film i dowiedz się czy kupowanie miksu sałat to dobry pomysł:
Właściwości sałaty masłowej
Antyoksydacyjne witaminy i fitozwiązki, w które zasobna jest sałata masłowa, efektywnie przyczyniają się do ochrony organizmu przed szkodliwą aktywnością wolnych rodników. Dzięki temu ograniczają ryzyko wielu chorób – np. nowotworów, choroby niedokrwiennej serca, choroby Alzheimera. Przeciwdziałając oksydacji, spowalniają także procesy starzenia się, m.in. ułatwiając zachowanie młodego wyglądu skóry.
Częste spożywanie sałaty wzmacnia ogólną odporność organizmu ze względu na antyseptyczne i przeciwzapalne właściwości zawartych w niej związków bioaktywnych. Substancje te są pomocne także w przypadku występowania infekcji (bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych) i zmian zapalnych. Dostarczane w formie naturalnych źródeł roślinnych są dla organizmu znacznie lepiej przyswajalne niż suplementy diety.
Sałata masłowa zasługuje na stałe miejsce w jadłospisie ze względu na to, że jest wyjątkowo bogatym źródłem witamin K i A. Pierwsza z nich odpowiada za prawidłową krzepliwość krwi i przyswajanie wapnia, niezbędnego dla utrzymania mocnej struktury kości i zębów. Witamina A należy do bardzo silnych antyoksydantów i jako taka chroni przed procesami kancerogenezy, zwyrodnieniem plamki żółtej oka (AMD) czy fotostarzeniem się skóry. Ponadto witamina A bierze udział w wielu procesach metabolicznych, jest niezbędna do prawidłowego widzenia, przyspiesza odnowę naskórka.
Jak kupować warzywa? Dowiesz się tego z filmu:
Sałata masłowa – przechowywanie, zastosowanie
Sałata masłowa jest bardzo nietrwała – jej liście są jędrne nie dłużej niż 2–3 dni od zerwania. Zwiędłe nie są zepsute (można np. wzbogacić nimi zupę jarzynową), ale stają się mniej smaczne. Dlatego najlepiej jest nie przechowywać tego zielonego warzywa, lecz spożywać je od razu po zakupie. Jeśli to konieczne, lekko skropione wodą liście sałaty masłowej należy umieścić w ciemnym, chłodnym miejscu (najlepiej w chłodziarce), nie owijając ich szczelnie folią, ponieważ sprzyja to powstawaniu szkodliwych dla zdrowia azotynów i przyspiesza proces pleśnienia.
Przed podaniem na surowo (co jest zdecydowanie najkorzystniejszą opcją, ponieważ obróbka termiczna powoduje rozpad wielu cennych składników odżywczych) liście sałaty należy delikatnie opłukać zimną wodą. Nie powinno się ich kroić nożem (najlepiej jest rozdzierać je na mniejsze kawałki palcami), bo powoduje to utlenianie witamin (w kontakcie ze stalą) i wyzwala w liściach gorzki smak.
Zgodnie z klasycznym przepisem na sałatę masłową, doskonale komponuje się ona ze śmietaną, doprawioną odrobiną soli i cukru. Tę wysokokaloryczną sałatkę, serwowaną w polskiej kuchni do dań mięsnych i ziemniaków, warto jednak zastąpić lżejszymi wersjami, które w dodatku pozwalają wydobyć z zielonych liści znacznie więcej smaku i aromatu. Istnieją bardzo liczne przepisy z sałatą masłową, spośród których zachowaniu i uwypukleniu jej walorów najbardziej służą te najprostsze – dwu-, trzyskładnikowe sałatki (np. z serem typu feta i pomidorami) z dodatkiem oliwy z oliwek czy sosu winegret. Sałata masłowa jest także niezastąpionym dodatkiem do kanapek. Miłośnicy kulinarnych eksperymentów mogą wzbogacać nią koktajle warzywne, a także sosy czy farsze (sałatę przygotowuje się podobnie jak szpinak). Stosując sałatę masłową w kuchni, warto pamiętać także o jej wyjątkowych walorach ozdobnych.
