Zwyrodnienie plamki żółtej, znane też jako AMD (ang. age-related macular degeneration). Choroba dotyczy blisko 50 mln osób i częściej dotyka kobiet niż mężczyzn.
Występowanie i przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej
Plamka żółta to niewielka kropka, która znajduje się w centralnej części siatkówki. Jest otoczona fotoreceptorami, które są połączone z komórkami zwojowymi wzroku i umożliwiają wyraźne widzenie nawet najmniejszych detali. Prawidłowe funkcjonowanie plamki umożliwia tlen, który dostarczany jest do oka wraz z krwiobiegiem. Z wiekiem maleje ilość tlenu przesyłanego z krwią, co wpływa na odkładanie się w okolicy siatkówki szkodliwych związków chemicznych i pozostałości przemiany materii. W AMD dochodzi do zaniku fotoreceptorów i uszkodzeń nabłonka siatkówki, co powoduje trwałe pogorszenie wzroku. Uszkodzenia plamki żółtej ujawniają się zwykle u osób pomiędzy 50. a 60. rokiem życia. Oprócz wielu do czynników ryzyka należą także:
- uwarunkowania genetyczne,
- biała rasa,
- płeć żeńska,
- jasna tęczówka oka,
- palenie papierosów,
- otyłość,
- dolegliwości układu sercowo-naczyniowego (np. nadciśnienie tętnicze),
- niedobór przeciwutleniaczy (takich jak: selen, witamina C, beta-karoten, witamina E).
Jak korygować wady wzroku? Odpowiedź na filmie:
AMD prowadzi do stopniowego pogorszenia zdolności widzenia, a w skrajnych przypadkach także do całkowitej utraty wzroku. Choroba najczęściej występuje w obu oczach, ponieważ schorzenie, które rozwinęło się w jednym oku, zwiększa ryzyko degeneracji plamki żółtej w drugim o 10%.
Odmiany AMD – sucha i wysiękowa
Choroba nie daje symptomów bólowych i ma dwie odmiany suchą i mokrą. Sucha odmiana zwyrodnienia plamki żółtej to stopniowe i łagodne pogarszanie się wzroku. Dochodzi w niej do obumarcia komórek odpowiedzialnych za odbiór wrażeń wzrokowych i rozległego zaniku siatkowo-naczyniówkowego. Plamka żółta staje się coraz cieńsza i kumulują się pod nią złogi tłuszczowe – pozostałości niestrawionych przez organizm elementów przemiany materii. Bardziej inwazyjna jest postać wysiękowa (mokra), w której zmiany zachodzą szybko i mogą powodować pogorszenie widzenia już w przeciągu kilku dni. W mokrej odmianie AMD pod siatkówką mnożą się kruche naczynia krwionośne powodujące krwotoki i odkładanie się płynu na dnie plamki. Szybko powstające się naczynia tworzą blizny, które niszczą komórki barwnikowe i uniemożliwiają wysyłanie sygnałów z oka do mózgu, co znacznie osłabia widzenie.
Zobacz także: Czerwona plamka na oku. Przyczyny i leczenie
Objawy zwyrodnienia plamki żółtej
Objawy AMD rozwijają się powoli. Początkowo można je dostrzec wyłącznie patrząc każdym okiem osobno. Ze względu na czas występowania symptomy uszkodzenia plamki żółtej można podzielić na dwie grupy.
Schorzenia pojawiające się we wczesnym stadium choroby:
- słabsze widzenie nocą,
- falowanie i krzywienie się prostych linii,
- obniżenie ostrości wzroku,
- większa wrażliwość na światło,
- trudności w czytaniu,
- osłabiony kontrast,
- zaburzenia widzenia barw.
Schorzenia typowe dla zaawansowanego stadium AMD:
- uniemożliwiająca widzenie z bliska ciemna plama, która pojawia się w centralnej części pola widzenia,
- widzenie tylko obwodu obrazu podczas patrzenia w dal,
- efekt „przymglenia” obrazu.
Rozpoznanie zwyrodnienia plamki żółtej – test Amslera i badania okulistyczne
Uszkodzenie wyściółki dna oka można rozpoznać, przeprowadzając test Amslera. Badanie polega na obserwacji ustawionej w odległości około 30 cm siatki Amslera. Jest to kwadrat o bokach 10 cm, na którego powierzchni narysowane są przecinającymi się linie (czarne i białe). W centralnej części siatki zlokalizowany jest punkt, na którym koncentruje się wzrok. Jeżeli podczas wykonywania testu widziany obraz wydaje się być zniekształcony, niewyraźny lub przesłaniają go ciemne plamy, świadczy to o uszkodzeniu plamki żółtej i jest sygnałem, że należy skonsultować się z okulistą.
Specjalistyczne badania, które pomagają rozpoznać uszkodzenia plamki żółtej to:
- oflamoskopia (badanie dna oka),
- badanie ostrości widzenia,
- angiografia fluoresceinowa (badanie kontrastowe naczyń krwionośnych),
- optyczna koherentna tomografia (badanie współczynnika odbicia światła).
Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej - laser, zastrzyki, leki i dieta
Metody leczenia zwyrodnienia plamki żółtej uzależnione są od postaci choroby i polegają głównie na spowalnianiu rozwoju choroby. Łagodniejsza odmiana AMD stabilizowana jest przede wszystkim dietą regulującą układ krążenia, poziom cholesterolu i wzbogaconą o przeciwutleniacze. Dla zdrowia plamki żółtej warto sięgać po produkty zawierające luteinę (szpinak, brokuł, brukselka, buraki, kapusta), kwasy tłuszczowe omega-3 (makrela, sardynki, tuńczyk) oraz cynk, selen i witaminy C i E zawarte głównie w roślinach strączkowych, orzechach i jagodach. Metody leczenia przy postaci wysiękowej AMD:
- Przeciwciała i blokery. Preparaty te podawane są bezpośrednio do ciała szklistego oka (substancja wypełniająca tylną część narastanie naczyń krwionośnych błony podsiatkówkowej. Terapie laserowe – polegają na aplikowaniu do obszaru otaczającego plamkę żółtą impulsów lasera, które pobudzają patologiczne naczynia krwionośne do samoodnowy. Milisekudowe bodźce lasera nie wymagają pobytu w szpitalu, ale mogą spowodować uszkodzenie zdrowych okolic siatkówki, dlatego tego typu zabiegi wykonywane są o ile błona podsiatkówkowa nie styka się z dołkiem oka – najbardziej wrażliwym miejscem na siatkówce.
- Terapie fotodynamiczne – to leczenie dwuetapowe, które rozpoczyna dożylne podanie środka fotoaktywnego (verteporfiny) a kończy aplikowanie światła lasera diodowego. Wstrzykiwana substancja skupia się wokół receptorów błony podsiatkówkowej a światło lasera zamyka je.
- Sterydy – podawane są bezpośrednio do gałki ocznej. Zastrzyki stosowane w leczeniu zwyrodnienia plamki żółtej działają przeciwzapalnie i przyspieszają wchłanianie wysięku z oczu.
- Terapia przezźreniczna (TTT) wykorzystuje światło lasera diodowego, który ogrzewa patologiczne naczynia krwionośne, uszkadza je i zamyka. Zabieg TTT przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym i po założeniu na gałkę oczną soczewki.
- Zabiegi chirurgiczne – np. translokacja (przesunięcie) siatkówki lub usuwanie błon podsiatkówkowych to alternatywa dla laseroterapii. Operacja polega na instrumentalnym usunięciu zbliznowaceń oraz błon podsiatkówkowych i umieszczeniu siatkówki w nowym miejscu.
Zobaczcie także na czym polega laserowa korekcja wzroku:
Zobacz także: Najczęstsze wady wzroku - nadwzroczność, krótkowzroczność, astygmatyzm i prezbiopia
Zwyrodnieniom plamki żółtej można zapobiegać już w młodym wieku. Warto w tym celu pamiętać o regularnych wizytach u okulisty i reagowaniu na wszelkie zmiany widzenia. Do czynności profilaktycznych należą także: ochrona oczu przed promieniowaniem UV, utrzymywanie stałej wagi, unikanie wyrobów tytoniowych i kontrola ciśnienia tętniczego.
