W organizmie człowieka 99% zasobów wapnia znajduje się w kościach, a zaledwie 1% we krwi. Dlatego nadwyżka tego pierwiastka może świadczyć np. o problemach z tarczycą, a niekiedy wręcz o nowotworze z przerzutami do kości. To właśnie hormony wydzielane przez komórki tarczycy regulują procesy przyswajania wapnia dostarczanego z pożywieniem.
Hiperkalcemia – objawy
Hiperkalcemia ma bardzo złożone i zróżnicowane objawy, charakterystyczne dla wielu innych chorób, dlatego jej diagnoza zawsze wymaga przeprowadzenia dokładniejszych badań. Nawet niewielkie przekroczenie normy wapnia może powodować zmniejszenie napięcia mięśniowego, bóle kostne, częste oddawanie moczu czy zaparcia. Możemy odczuwać problemy z koncentracją, a w niektórych, bardziej zaawansowanych przypadkach hiperkalcemia może prowadzić do depresji.
Przewlekły nadmiar wapnia wpływa na funkcjonowanie większości narządów: mózgu, nerek czy układu bodźco-przewodzącego serca. Negatywnie wpływa na krzepnięcie krwi czy enzymy. Na skutek hiperkalcemii może dojść do:
- zaburzeń czynności nerek,
- zaburzeń żołądkowo-jelitowych,
- objawów sercowo-naczyniowych,
- objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego,
- objawów nerwowo-mięśniowych,
- wapnicy (na skutek odkładania się wapnia i fosforanów w niektórych narządach).
Każdy wynik powyżej normy, która mieści się w zakresie od 2,25 do 2,75 mmol/l, nazywamy hiperkalcemią. Jeżeli stężenie wapnia przekroczy 3,75 mmol/l, zwykle mamy do czynienia z tzw. przełomem hiperkalcemicznym. Przy tak podwyższonych wartościach następuje zespół objawów zagrażających zdrowiu i życiu: zaburzenia świadomości, silne bóle brzucha i wymioty czy odwodnienie spowodowane wielomoczem. W takich przypadkach widoczne są już zmiany w zapisie EKG, na skutek zaistniałych zaburzeń rytmu serca. Zachodzi ryzyko śpiączki.
Hiperkalcemia – leczenie
W leczeniu hiperkalcemii zastosowanie mają głównie leki moczopędne pozwalające wydalić wapń z organizmu (zmniejszają wchłanianie wapnia w nerkach). Najczęściej stosowanymi są furosemid oraz kalcytonina w połączeniu z solą fizjologiczną – wlewy dożylne. Dodatkowo podaje się bisfosfoniany, które zmniejszają uwalnianie wapnia z kości.
Leczenie przewlekłej hiperkalcemii skupia się przede wszystkim na usuwaniu schorzenia, które ją spowodowało np. choroby nowotworowej czy nadczynności przytarczyc. Konieczne jest regularne monitorowanie parametrów nerkowych – ich wydolność jest niezbędna dla uzyskania pożądanych efektów leczenia. Po zakończeniu terapii należy przeprowadzić ponowne badania w celu określenia skutków leczenia.
Hiperkalcemia a dieta – jakich pokarmów unikać?
W leczeniu hiperkalcemii wskazana jest również odpowiednia dieta – uboga w wapń i bogata w fosfor. Fosforany zwiększają bowiem wydalanie wapnia z organizmu. Osoby dotknięte hiperkalcemią powinny ograniczyć spożywanie żółtego sera, niewskazane są też sery twarogowe, biała fasola czy sezam. Zaleca się wprowadzenie ograniczenia w piciu wody mineralnej, która również zawiera spore ilości wapnia. Należy pamiętać, że dieta uboga w wapń sprzyja otyłości, dlatego wskazane jest spożywanie niewielkich, ale regularnych posiłków. Eliminując wapń, musimy mieć na uwadze potrzebę dostarczania pozostałych niezbędnych składników odżywczych jak białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i sole mineralne.
Hiperkalcemia – przyczyny
W 90% przypadków hiperkalcemia spowodowana jest nadczynnością przytarczyc i nowotworami (źródło: A. Błachowicz, E. Franek, Hiperkalcemia - przyczyny i leczenie, Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, s. 51-56). Rozwija się przede wszystkim w przypadku pierwotnej nadczynności przytarczyc, a także na skutek zespołów paraneoplastycznych towarzyszących nowotworom – objawy poprzedzające mogą wystąpić od kilku miesięcy do kilku lat wcześniej. Tego typu sytuacje zdarzają się najczęściej w przypadku nowotworu sutka, jajnika czy nerki. Przyczyną hiperkalcemii są również nowotwory z przerzutami do kości.
Nadmiar wapnia może być efektem obecności witaminy D w organizmie, poprzez spożywanie znacznej ilości suplementów. Sprzyja jej długotrwałe unieruchomienie (na przykład na skutek urazów), ale także przyjmowanie leków moczopędnych oszczędzających wapń (tiazydów).
Jeżeli hiperkalcemii towarzyszy niskie stężenie PTH wówczas jej podłoża można upatrywać w zmianach nowotworowych albo wspomnianym wcześniej przedawkowaniu preparatów witaminy D. W przypadku wysokiego stężenia PTH Hiperkalcemia jest najczęściej wynikiem nadczynności przytarczyc. Wyniki badań zawsze należy skonsultować ze specjalistą – onkologiem lub endokrynologiem.
