Ropień płuca może mieć charakter ostry lub przewlekły. Na podstawowy zespół objawów składają się: kaszel, odkrztuszanie wydzieliny ropnej, rzuty wysokiej gorączki i utrata wagi. Początkowo obraz kliniczny może przypominać zapalenie płuc.
Czym jest ropień płuca?
Ropień płuca jest patologiczną zmianą w obrębie miąższu płucnego. Istniejący naciek zapalny powoduje powstawanie ogniska martwicy tkanki. W miejscu tym tworzy się jama wypełniona ropnym płynem zawierającym często drobnoustroje. W związku z reakcją organizmu wokół zmiany chorobowej gromadzą się komórki układu odpornościowego, które powiększają masę treści ropnej, a także stymulują otaczające tkanki. Z narastającej w nich ziarniny i elementów łącznotkankowych tworzy się z czasem zbita torebka ropnia. Z jednej strony pomaga ona ograniczyć proces chorobowy i jego rozprzestrzenianie się, z drugiej – utrudnia dostęp leków antybiotykowych do jej wnętrza. Jeśli cały proces trwa powyżej 6 tygodni, mówi się o przewlekłym ropniu płuca.
Przyczyny ropnia płuca
Ropień płuca powstaje jako powikłanie stanu zapalnego i związanego z nim nacieku wywołanego przez bakterie, rzadziej – pierwotniaki, grzyby lub wirusy. Relatywnie często powodem tworzenia się ogniska zapalnego, które następnie podlega wewnętrznej martwicy, bywa też naciek nowotworowy.
W niektórych przypadkach przyczyną kształtowania się ropnia może być:
- wniknięcie do miąższu płuca ciała obcego (wskutek aspiracji przez oskrzela albo urazu klatki piersiowej, np. postrzału);
- zapalenie związane z zachłystowym zamknięciem części oskrzeli i rozwojem wtórnego procesu zapalnego w odciętej od wentylacji przestrzeni;
- martwica fragmentu miąższu płucnego wskutek zawału płuca (zamknięcia naczynia doprowadzającego krew przez materiał zatorowy albo zmiany miażdżycowe).
Przed wdrożeniem rutynowego leczenia przy pomocy antybiotyków najczęstszą przyczyną powstawania ropnia płuca było zapalenie płuc.
Zmiana o typie ropnia płuca może być pojedyncza lub mnoga. Obecność wielu ropni może sugerować:
- istnienie pierwotnego ogniska zapalnego poza układem oddechowym (z którego drobnoustroje chorobotwórcze rozprzestrzeniają się wraz z krwią do płuc);
- wtórne zmiany martwicze w obrębie wielu przerzutowych guzów płuca;
- przewlekłe obniżenie odporności organizmu wskutek innego procesu chorobowego (np. AIDS) lub terapii immunosupresyjnej.
Objawy ropnia płuca
Ropień płuca może w początkowej fazie mieć niespecyficzne objawy, takie jak: kaszel, lekka duszność, podwyższona temperatura ciała, bóle w klatce piersiowej. W miarę rozwoju zmiany i zwiększania ilości treści ropnej przebieg choroby zaostrza się. Gorączka ma charakter napadowy, przekracza 39 stopni C, towarzyszą jej dreszcze, a w fazie obniżania temperatury i w nocy – obfite poty. Napadowo pojawia się silny kaszel – chory odkrztusza duże ilości wydzieliny o charakterze ropnym i intensywnym, nieprzyjemnym zapachu. Objaw ten może nasilać się w niektórych pozycjach np. przy leżeniu na boku. U niektórych pacjentów obserwuje się krwioplucie. Chory odczuwa znaczne osłabienie, często duszność o charakterze ciągłym. Jego wydolność fizyczna jest bardzo ograniczona, może też dochodzić do znacznego spadku masy ciała.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o układzie oddechowym:
Rozpoznawanie ropnia płuca
Ropień płuca rozpoznaje się w badaniach obrazowych, takich jak przeglądowe zdjęcia rentgenowskie przednio-tylne i boczne (RTG), tomografia komputerowa (CT) czy rezonans magnetyczny (MRI, NMR). Obserwuje się wtedy przestrzeń wypełnioną całkowicie lub częściowo płynem, najczęściej zlokalizowaną w płacie środkowym płuca prawego lub którymś z dolnych płatów obu płuc. W przypadku ropni przewlekłych widoczna jest również ich łącznotkankowa torebka.
Na istnienie ropnia płuca mogą wskazywać niektóre wyniki badania lekarskiego lub testów laboratoryjnych:
- bębenkowy odgłos opukowy,
- nieprawidłowe szmery lub ich całkowity zanik przy osłuchiwaniu płuc,
- podwyższone OB i stężenia markerów zapalnych (np. CRP),
- leukocytoza (zwiększona ilość krwinek białych).
Leczenie ropnia płuca i rokowanie
Leczenie ostrych postaci ropnia płuca to przede wszystkim intensywna antybiotykoterapia celowana na mikroorganizmy wykryte w badaniach mikrobiologicznych plwociny. Terapię doustną i dożylną wspomaga się dooskrzelowymi wlewami roztworów leków. Opróżnianie się ropnia może być w niektórych przypadkach przyspieszone przez tzw. drenaż ułożeniowy – układanie chorego w pozycji, w której siłą ciężkości następuje przepływ wydzieliny z ropnia do oskrzeli, co umożliwia jej odkrztuszenie.
Ropnie przewlekłe, otorbione, osiągające znaczne rozmiary albo będące przyczyną wyniszczenia chorego lub innych powikłań, poddaje się leczeniu operacyjnemu. Ropień wycina się, drenuje, w razie potrzeby dokonuje nawet segmentowej czy płatowej resekcji płuca. Tak radykalne metody terapii stosuje się w związku z faktem, że w pewnym, niewielkim odsetku przypadków pogłębiające się zmiany chorobowe mogą, mimo intensywnego leczenia, prowadzić do śmierci chorego.
Bibliografia:
1. B.E. Jarrell, R.A. Carabasi: Chirurgia. Wrocław: Urban&Partner, 1996.
