Ćwiczenia przy zwyrodnieniu biodra prowadzone są po ustąpieniu ostrego stanu choroby. Do tego czasu zaleca się odciążające staw pozycje ułożeniowe oraz przeciwbólową farmakoterapię. Ukierunkowana aktywność fizyczna powinna być uprawiana systematycznie, z wyjątkową dbałość o technikę każdego treningu. Uzupełnieniem kinezyterapii jest przestrzeganie zasad ergonomicznej pracy fizycznej.
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego
Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego, tzw. koksartroza, to przewlekłe i postępujące schorzenie, charakteryzujące się stopniową destrukcją chrząstek stawowych. Ich ubytki powodują upośledzenie właściwości amortyzujących i zwiększenie tarcia powierzchni kostnych. Wywołują tym samym ból w trakcie pracy statyczno-dynamicznej stawu. Dolegliwość ma tendencję do promieniowania w kierunku pachwin i dystalnej części uda. Towarzyszą jej liczne ograniczenia dotyczące funkcjonowania motorycznego. Leczenie koksartrozy jest niezbędne dla spowolnienia tempa zmian zwyrodnieniowych, zachowania mobilności kończyny dolnej i ustąpienia dolegliwości bólowych. Podstawowym narzędziem wykorzystywanym w procesie terapeutycznym jest rehabilitacja ruchowa. Ćwiczenia na zwyrodnienie biodra przewidują wiele rodzajów wysiłku fizycznego – od statycznych pozycji ułożeniowych, ukierunkowanych na odciążenie zniszczonego stawu, poprzez dynamiczne rozciąganie przykurczonych struktur stawu i wzmacnianie osłabionych, po naukę chodzenia o kulach.
Ćwiczenia przy zwyrodnieniu stawu biodrowego – ostry okres choroby
Celem kinezyterapii, czyli leczenia ruchem, jest zwiększenie lub utrzymanie zakresu ruchu stawu biodrowego oraz siły mięśniowej kończyn dolnych, ustępowanie lub zabezpieczanie przykurczy przywiedzeniowo-zgięciowych tkanek w okolicy biodra, a także zachowanie zdolności lokomocji i samodzielności w czynnościach życia codziennego i samoobsługi. Ukierunkowane ćwiczenia zwyrodniałych stawów biodrowych prowadzi się po ustąpieniu ostrej fazy choroby. Do tego czasu zaleca się leczenie zachowawcze, w postaci pozycji ułożeniowych, które z powodzeniem można stosować również jako profilaktykę choroby i uzupełnienie całego procesu leczenia w warunkach domowych.
Zobacz także: Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ITBS): przyczyny, objawy, sposoby leczenia
Ćwiczenia na zwyrodnienie stawu biodrowego w domu, w przebiegu ostrego etapu choroby, to przede wszystkim:
- leżenie przodem na twardym materacu 2–3 razy w ciągu dnia przez blisko 30 minut z nogami w odwiedzeniu i stopami poza krawędzią łóżka, z obciążeniem na pośladkach o wartości około 5 kg w celu rozciągania zginaczy i przywodzicieli biodra, które zwykle ulegają skróceniu w przebiegu choroby;
- zabezpieczanie zajętego stawu biodrowego w innych pozycjach wypoczynkowych, np. podczas leżenia bokiem zaleca się skierować zwyrodniały staw ku górze i utrzymać go w wyproście i odciążeniu poprzez umieszczenie wałka z koca czy poduszki pomiędzy nogami na długości uda i podudzia;
- unikanie przeciążeń, wyczerpujących pozycji wymuszonych, długodystansowych marszów, długiego stania i siedzenia, skoków, zimna i wilgoci; przestrzeganie zasad ergonomicznej pracy fizycznej, szczególnie podczas podnoszenia i przenoszenia przedmiotów;
- pomoce odciążające biodro w trakcie chodzenia, np. laski i ortezy ortopedyczne.
Jak jest zbudowany układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:
Ćwiczenia w zwyrodnieniu stawu biodrowego – okres przewlekły
Właściwe ćwiczenia, ukierunkowane na utrzymanie funkcji stawu i wydolne chodzenie, prowadzone są po minięciu ostrej fazy choroby (stanów zapalnych biodra) oraz po ustąpieniu lub złagodzeniu dolegliwości bólowych, obrzęków i podwyższonej miejscowej temperatury. Postępowanie lecznicze o charakterze kinezyterapii skupia się głównie na:
- odciążaniu chorego biodra, np. kulą łokciową, celem ograniczenia mechanizmów ścierania chrząstek stawowych i procesów kościotwórczych, w postaci m.in. osteofitów, potęgujących dolegliwości bólowe stawu. Pomoc ortopedyczna trzymana jest zawsze po stronie zdrowej;
- redukcji masy ciała celem zmniejszenia obciążenia struktur stawu biodrowego;
- stosowaniu wyciągów. Ćwiczenia na zwyrodnienie stawu biodrowego w domu tego typu, można również wykonywać po zapoznaniu się z zasadami budowy i zakładania mechanizmu bloczkowego na oddziale rehabilitacyjnym.
Ponadto ćwiczenia przy zwyrodnieniu stawów biodrowych przewidują postępowanie o charakterze:
- izometrycznym w przypadku prostowników i odwodzicieli biodra;
- ogólnousprawniającym, z uwzględnieniem treningów mięśni tułowia i kończyn górnych;
- biernym, czyli prowadzonym przez terapeutę, bez czynnego udziału pacjenta;
- czynnym oraz czynnym w odciążeniu, np. w systemie uniwersalnego gabinetu usprawniania leczniczego (UGUL) lub w wodzie oraz czynno-biernym, gdzie bierny ruch wykonuje terapeuta, a pacjent czynnie rozluźnia mięśnie po zakończonym ruchu;
- rozciągającym, z zastosowaniem m.in. poizometrycznej relaksacji oraz redresji;
- wspomaganym i samowspomaganym, np. poprzez pomoc fizjoterapeuty lub przyrządów, takich jak rotor kończyn dolnych, oraz z wykorzystaniem dynamicznych plastrów (tzw. kinesiotaping).
Bibliografia:
1. Nowotny J., „Podstawy kliniczne fizjoterapii w dysfunkcjach narządu ruchu”, Medipage, Warszawa 2006.
2. Paprocka-Borowicz M., „Fizjoterapia w chorobach układu ruchu”, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007.
3. Tomaszewski W., „Kompleksowe leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów”, Medsport, Warszawa 2017.
