Prawidłowa waga niemowlaka, szczególnie okresu noworodkowego i wczesnoniemowlęcego, jest ściśle uzależniona od masy ciała płodu i masy urodzeniowej. U dzieci nie wolno odnosić wagi do wzrostu, tak jak się to robi w przypadku dorosłych. Nanosi się wynik na siatki centylowe, czyli wykresy norm dla dzieci w określonym wieku, dla konkretnej płci. Bierze się też pod uwagę inne parametry, jak np. wzrost. Regułą jest, że pod koniec 5. miesiąca życia dziecko waży 2 razy więcej niż po porodzie, natomiast pod koniec 12. miesiąca potraja masę ciała.
Jakie czynniki mają wpływ na przyrost masy ciała niemowlaka?
Wydawać by się mogło, że podobnie jak w przypadku osób dorosłych, kluczowe znaczenie w przyroście masy ciała niemowlaka ma ilość jedzenia. Jednak rzadko zdarza się, by już w wieku niemowlęcym dziecko otrzymywało produkty wpływające na rozwój otyłości. Pierwszy rok życia dziecka i dieta w tym okresie życia opierają się przede wszystkim na mleku. Dietę rozszerza się dopiero około 6.–7. miesiąca u dzieci karmionych piersią oraz około 5.–6. u niemowląt na mleku sztucznym. Jest to czas, kiedy dziecko intensywnie rośnie, rozwija się m.in. pod względem motorycznym, co kosztuje go ogromne pokłady energii. Zapotrzebowanie dziecka w pierwszym roku życia na energię wynosi około 100 kcal na 1 kg masy ciała. Można oczywiście popełnić szereg błędów dietetycznych wpływających na nadprodukcję komórek tłuszczowych u małego dziecka, włączając do jego diety nieodpowiednie produkty, np. dosładzane soki, słodzone herbatki, produkty wysoko przetworzone, słodycze.
Na przyrost masy ciała niemowlaka w pierwszym roku życia istotny wpływ mają również inne czynniki, które dopiero wraz z wiekiem stopniowo tracą na znaczeniu. Należą do nich czynniki matczyne:
- stan odżywienia matki w czasie ciąży,
- przebieg ciąży i choroby towarzyszące, jak cukrzyca, choroby nerek, nadciśnienie tętnicze,
- karmienie piersią czy sztuczne (dzieci karmione naturalnie rzadziej nadmiernie przybierają na wadze),
- poród o czasie, przedwczesny bądź po przenoszonej ciąży,
- używki w ciąży.
Waga niemowlęcia uzależniona jest też od czynników płodowych:
- masy urodzeniowej,
- wad genetycznych,
- chorób wrodzonych.
Na przyrost masy ciała dziecka wpływają ponadto różnego rodzaju problemy z karmieniem. U niemowląt karmionych piersią częściej niż u dzieci odżywianych sztucznie zdarza się, że przyrost masy ciała w którymś momencie jest zmniejszony. Na stan odżywienia niemowlęcia wpływają różne zaburzenia wchłaniania, trawienia, metabolizmu. Początkowo słabo przybierają na wadze dzieci, które np. dużo ulewają.
Przyrost masy ciała niemowlęcia zależy od uwarunkowań rodzinnych. Oczywiście nie dziedziczy się samej otyłości, natomiast istnieje tendencja rodzinna do nadwagi. Jeśli rodzice są otyli, dziecko znajduje się w grupie ryzyka. Wynika to przede wszystkim z nieprawidłowych nawyków żywieniowych, które panują w domu. Sytuacja socjalno-ekonomiczna czy choroby przewlekłe członków rodziny również odgrywają rolę w przyroście wagi dziecka.
Normy przyrostu wagi ciała niemowląt
Aby określić, czy niemowlę prawidłowo przybiera na wadze, lekarz bada dziecko i zbiera szczegółowy wywiad żywieniowy i okołoporodowy. W skład badania wchodzą również poza wagą inne pomiary antropometryczne, jak np. długość ciała. W pierwszym roku życia dziecka, szczególnie w pierwszym półroczu, pomiar wagi ciała powinien być przeprowadzany mniej więcej w miesięcznych odstępach. Po porodzie, kiedy kobieta wraca z dzieckiem do domu, położna przeprowadza tzw. wizyty patronażowe, podczas których regularnie waży niemowlę.
Prawidłowy przyrost wagi niemowlęcia w pierwszych 3 miesiącach życia to koło 30 g na dobę. W kolejnym kwartale, w 4. miesiącu, ten przyrost odrobinę się zmniejsza – do 20 g na dobę. W drugim półroczu dziecko przyrasta jeszcze wolniej – około 12 g na dobę.
Przyjmuje się, że w pierwszym miesiącu życia dziecko przybiera około 600 g, w kolejnych dwóch miesiącach – po 800 g. W 4. i 5. miesiącu przyrost wagi wynosi 700 g, a w drugim półroczu masa ciała zwiększa się już o około 500 g miesięcznie.
Waga dziecka a siatki centylowe
O nieprawidłowym przyroście masy ciała dziecka świadczy pomiar różniący się od oczekiwanego wyniku. Nie wolno jednak „na oko” oceniać prawidłowej wagi dziecka. Wyniki nanosi się na tzw. siatki centylowe, czyli tablice znajdujące się w każdej książeczce zdrowia dziecka. Dopiero po naniesieniu wyników na wykres można stwierdzić, czy przyrost wagi jest prawidłowy, czy odbiega od normy.
Ile powinno przybierać na wadze niemowlę karmione piersią?
W pierwszym roku życia spora część niemowląt jest karmiona piersią. Bardzo często zdarza się, że niemowlę karmione naturalnie przyrasta troszkę wolniej niż dziecko karmione sztucznie. Kiedy dzieci mają rozszerzoną dietę, tempo wzrastania obu tych grup się wyrównuje. Absolutnie mniejsza masa ciała w przypadku niemowląt karmionych piersią, przy jednoczesnym proporcjonalnym wzroście wagi, nie świadczy o konieczności dokarmiania dziecka.
