Poronienie to wydalenie zapłodnionego jaja płodowego przed końcem 21. tygodnia ciąży. Płód w tym czasie jest niezdolny do życia poza macicą, jak również współczesna medycyna nie jest w stanie podtrzymać go przy życiu na tak wczesnym etapie rozwoju. Istnieje wiele przyczyn mogących doprowadzić do poronienia. Najczęściej zdarzają się poronienia samoistne. Poronienie jako problem donoszenia ciąży jest nie tylko problemem medycznym, ale również społecznym.
Jakie są przyczyny poronienia w I trymestrze ciąży?
Na początku ciąży, kiedy kobieta nie wie, czy w ogóle doszło do zapłodnienia, szanse na zagnieżdżenie zapłodnionego jaja płodowego w macicy (implantację) wynoszą około 50%. Po implantacji ryzyko poronienia spada. W 8. tygodniu ciąży ryzyko poronienia wynosi około 10%, a po uwidocznieniu w badaniu ultrasonograficznym (USG) czynności serca płodu spada do 3%. Na ryzyko poronienia ma wpływ również poziom progesteronu we krwi ciężarnej – zbyt niski zwiększa ryzyko poronienia samoistnego.
Powody poronień są liczne. W celu określenia konkretnej przyczyny konieczne jest wykonanie badań genetycznych, hormonalnych, anatomicznych i immunologicznych, mogących wyjaśnić zjawisko poronień nawracających u kobiety starającej się o dziecko.
Genetyczne przyczyny poronienia
Jedną z najczęstszych przyczyn poronienia są czynniki genetyczne, a konkretnie nieprawidłowa liczba bądź struktura chromosomów. Do mutacji genetycznej może dojść po zapłodnieniu lub może być ona przekazana dziecku przez jednego z rodziców. Statystyki pokazują, że mniej więcej połowa poronień samoistnych w I trymestrze ciąży wywołana jest aberracjami chromosomalnymi. Oznacza to, że podczas podziału komórek rozrodczych u kobiet i mężczyzn dochodzi do pewnych nieprawidłowości. Na skutek tego struktura lub liczba chromosomów dziecka jest nieprawidłowa.
Najczęstszą wadą jest trisomia, polegająca na obecności dodatkowego chromosomu. Trisomia chromosomu 21 to zespół Downa. Najczęściej nieprawidłowości mają miejsce w podziale komórki rozrodczej żeńskiej, rzadziej męskiej. Dlatego też zdecydowanie większy wpływ na ryzyko wystąpienia zespołu Downa ma wiek matki, niż np. wiek ojca, choć nie jest on bez znaczenia. Jeśli do poronienia nawracającego dochodzi we wczesnej ciąży, prawdopodobieństwo, że jeden z rodziców jest nosicielem mutacji genetycznej, jest bardzo duże. Prawidłowy wynik badań cytogenetycznych u rodziców nie wyklucza mutacji u dziecka.
Przyczyny hormonalne poronienia
Do prawidłowego przebiegu procesu implantacji, jak i rozwoju wczesnej ciąży, konieczna jest prawidłowa funkcja ciałka żółtego, czyli struktury pozostającej po uwolnieniu komórki jajowej z jajnika. Jego niewydolność i małe stężenie progesteronu zaburza implantację zarodka, a właściwie ją uniemożliwia ze względu na nieodpowiednie przygotowanie i rozwój endometrium. Prawidłowy przebieg fazy lutealnej cyklu miesiączkowego u kobiety wynika z odpowiedniego wzrostu pęcherzyków jajnikowych. Wzrost poziomu hormonu luteotropowego (LH) w pierwszej fazie cyklu menstruacyjnego niekorzystnie wpływa na proces zapłodnienia i implantacji, a także na rozwój wczesnej ciąży, przyczyniając się nie tylko do zaburzeń zajścia w ciążę, ale też do poronień. Defekt fazy lutealnej jest ściśle związany z niskim poziomem progesteronu.
Przyczyny anatomiczne poronień
Wśród anatomicznych przyczyn poronień wyróżnia się:
- wady macicy, np. przegrodę macicy lub macicę dwurożną,
- zrosty wewnątrzmaciczne,
- mięśniaki macicy,
- endometriozę,
- niewydolność szyjki macicy.
Wady wrodzone macicy to zaledwie 1% przyczyn poronień. Rzadko jednak obejmują poronienia wczesne. Częściej dochodzi do poronień późnych. Wady macicy jednak nie wykluczają donoszenia ciąży, a wskazania do operacyjnego leczenia tych wad muszą być określone indywidualnie. Lekarz nie powinien ograniczyć się wyłącznie do rozpoznania anomalii macicy w USG, tomografii komputerowej, a także poprzez wykonanie histeroskopii (badania endoskopowego macicy). Konieczne jest wykluczenie innych przyczyn poronień, by wadę macicy określić jako główny czynnik sprawczy poronienia.
Przyczyny immunologiczne poronienia
W prawidłowej ciąży organizm matki produkuje przeciwciała blokujące, które krążą w jej krwi, powodują neutralizację komórek układu odpornościowego skierowanych przeciw trofoblastowi płodu. By ta reakcja mogła zajść, konieczna jest stymulacja antygenami HLA pochodzenia ojcowskiego. Jeśli brak jest tej stymulacji, organizm kobiety nie wytwarza tolerancji wobec płodu, odrzuca ciążę jako obcą tkankę. Na szczęście możliwe jest wdrożenie leczenia polegającego na uczuleniu matki limfocytami partnera lub dawcy, co wywołuje prawidłową reakcję immunologiczną w kolejnej ciąży.
Do autoimmunologicznych przyczyn poronienia zalicza się zespół antyfosfolipidowy, czyli stan, kiedy w organizmie dochodzi do produkcji nieprawidłowych przeciwciał. Objawia się on poronieniami nawracającymi, chorobą zakrzepową i małopłytkowością. Około 20% kobiet z poronieniami samoistnymi wykazuje obecność przeciwciał antyfosfolipidowych.
Inne przyczyny poronień
Do częstych przyczyn poronień zalicza się infekcje, szczególnie różyczkę, opryszczkę, toksoplazmozę i cytomegalię. Ponadto istotną przyczyną są przewlekłe schorzenia metaboliczne, zaburzenia czynności nerek i wątroby, a także choroby tarczycy i cukrzyca.
Nie można zapomnieć o czynnikach toksycznych, jak alkohol, papierosy czy leki niewskazane w ciąży. Wpływają one nie tylko na wzrost ryzyka poronienia, ale również na powstawanie wad płodu.
Duży wpływ na wzrost ryzyka poronienia ma wiek matki. Po 35. roku życia zwiększa się prawdopodobieństwo poronienia, a po 40. roku życia osiąga ono nawet 50%.
