Diagnostyka nadczynności tarczycy to dopiero początek. Aby wdrożyć skuteczne leczenie, niezbędne jest ocenienie, jakie są dokładne przyczyny nadczynności tarczycy. Każdy element terapii należy dopasować indywidualnie do pacjenta. Choroba charakteryzuje się zwiększoną syntezą i wydzielaniem hormonów gruczołu tarczowego.
Czym jest nadczynność tarczycy?
Nadczynność tarczycy jest powszechnie występującym schorzeniem, w przebiegu którego obserwuje się nadprodukcję hormonów tarczowych w stosunku do ogólnego zapotrzebowania organizmu. Tarczyca to niewielki gruczoł zlokalizowany u podstawy szyi. Działanie tego gruczołu kontrolowane jest przez przysadkę mózgową, która wydziela hormon tyreotropowy (TSH), który z kolei pobudza tarczycę do wydzielania dwóch hormonów: trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Molekularną przyczyną powstawania nadczynności tarczycy jest niski poziom TSH, co w konsekwencji zwiększa tarczycę do produkcji T3 i T4 na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy?
Najczęstszymi przyczynami nadczynności tarczycy są choroba Gravesa-Basedowa oraz guzki tarczycy.
- Choroba Gravesa-Basedowa – ma podłoże autoimmunologiczne i występuje ok. 10-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Często pierwsze jej objawy pojawiają się po porodzie. Schorzenie cechuje nawracający przebieg z okresami remisji. Typowymi symptomami choroby Gravesa-Basedowa są: uczucie zmęczenia, nadmierna potliwość, nerwowość, kołatanie serca, drżenie mięśniowe, ubytek masy ciała i brak tolerancji na ciepło. Dość charakterystyczny jest także wytrzeszcz oczu, co spowodowane jest przez zapalenie tkanek miękkich oczodołu oraz obrzęk. W niektórych przypadkach stwierdza się bielactwo, łysienie plackowate, marskość wątroby, a także niedokrwistość. Chorobę diagnozuje się nie tylko na podstawie objawów klinicznych, ale i wyników badań hormonalnych (głównie spadek TSH przy jednoczesnym wzroście T4, rzadziej T3) oraz biopsji cienkoigłowej.
- Guzki tarczycy – to niewielkie lite bądź wypełnione płynem zmiany, które wyczuwalne są podczas badania palpacyjnego szyi. Niektóre zmiany ogniskowe są zauważalne dopiero po badaniu ultrasonograficznym (USG). Dokładna przyczyna pojawienia się guzów tarczycy nie jest poznana. Uważa się jednak, że może być to schorzenie dziedziczne lub konsekwencja niedoboru jodu w diecie.
- Stany zapalne gruczołu tarczowego, w tym głównie podostre zapalanie tarczycy – nazywane inaczej granulocytowym lub olbrzymiokomórkowym zapaleniem, cechuje się nie do końca poznaną etiologią. Dominująca teoria mówi o możliwości jej wywołania przez infekcje wirusowe i wpływie czynników genetycznych. Uważa się ponadto, że schorzenie może być następstwem zakażenia wirusem odry, świnki lub Epsteina-Barr.
Leczenie nadczynności tarczycy
Wybór odpowiedniego rodzaju leczenia nadczynności tarczycy uzależniony jest od wielu czynników, w tym głównie od przyczyny jej rozwoju, wieku oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Nie mniej ważne jest to, na jakim etapie zaawansowania doszło do diagnozy schorzenia. Najczęściej leczenie obejmuje podawanie leków tzw. tyreostatycznych, których celem jest obniżenie poziomu produkcji T3 oraz T4. Czasami konieczne może okazać się wykonanie zabiegu chirurgicznego, polegającego na odjęciu zmienionej chorobowo tkanki gruczołu tarczowego.
Leczenie radiojodem jest powszechnie wykorzystywane ze względu na skuteczność (74-93%), bezpieczeństwo i koszty. Jest to leczenie radykalne polegające na uszkodzeniu gruczołu tarczowego w sposób nieodwracalny. Przeciwwskazaniami do terapii radiojodem jest ciąża oraz okres karmienia piersią, zdiagnozowany rak tarczycy i niezdolność do przestrzegania zasad ochrony radiologicznej.
Profilaktyka nadczynności tarczycy
Jednym ze sposobów zapobiegania chorobom tarczycy jest dbanie o właściwą dietę. Niemały wpływ na kondycję tarczycy ma styl życia, w tym używki. Dowiedziono pozytywnej korelacji między paleniem papierosów a prawdopodobieństwem pojawienia się guzków i nadczynności tarczycy. Istnieją jednak przypadki, gdy mimo stosowania zdrowej diety, utrzymywania optymalnej aktywności fizycznej i braku uzależnień, dochodzi do pojawienia się objawów nadczynności gruczołu tarczowego. Mowa tutaj o uwarunkowaniach genetycznych podatnych na czynniki zewnętrzne. Można je co prawda modyfikować, jednak nie daje to 100% pewności uniknięcia rozwoju schorzenia.
Zobacz film: Jakie są nowoczesne metody leczenia chorób tarczycy?
Bibliografia
1. S. De Leo, S.Y. Lee, L.E. Braverman, Hyperthyroidism, “The Lancet”, 388/2016.
2. V.A. LiVolsi, Z.W. Baloch, The Pathology of Hyperthyroidism, “Frontiers in Endocrinology”, 9/2018.
3. E. Szczepańska, H. Jastrzębska, M. Gietka-Czernel, Współczesne zasady leczenia radiojodem nadczynności tarczycy, Postępy Nauk Medycznych 12/2016, s. 934-941.
