Rola białka w organizmie
Białka są jednym z najważniejszych składników odżywczych dla wszystkich organizmów. Pełnią wiele funkcji odpowiadających za prawidłowy rozwój i pracę poszczególnych procesów i narządów. Główną rolą białka jest ich funkcja budulcowa. Warunkują one prawidłowy wzrost młodego organizmu oraz wszystkich tkanek ustroju człowieka, wspomagają wzrost mięśni, włosów i paznokci, wpierają odbudowę uszkodzonego naskórka oraz przyspieszają gojenie się ran.
Białka wchodzą również w skład różnych enzymów (np. pepsyna) i hormonów (np. insulina), które uczestniczą w szeregu procesów zachodzących w organizmie i pozwalają na jego prawidłowe działanie. Białka biorą również udział w produkcji przeciwciał, dzięki czemu wzmacniają i chronią organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Odpowiadają również za procesy przemiany materii, pomagają w utrzymaniu odpowiedniej gospodarki kwasowo – zasadowej oraz bilansu wodnego. Bardzo ważną rolą białek jest rola transportowa, co oznacza, że białka znajdujące się w komórkach przenoszą różne substancje przez błony komórkowe, dzięki czemu, np. pomagają usuwać toksyn z organizmu.
Czym są proteiny i jakie pełnią funkcje?
Białka, m.in. dzielą się na białka proste oraz białka złożone. Białka proste to inaczej proteiny i są to białka zbudowane wyłącznie z aminokwasów (ponad 100). Natomiast białka złożone nazywa się proteidami. Ich budowa składa się z aminokwasów oraz ze składnika niebiałkowego.
Zobacz film i dowiedz się jak dieta białkowa wpływa na nasz organizm:
Do protein należą, m.in.:
- Albuminy – ich produkcja następuje w wątrobie. Przede wszystkim pełnią rolę transportową dla hormonów, enzymów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów czy takich minerałów jak sód, magnez, potas czy cynk. Albuminy zapobiegają również przepływowi osocza do tkanek, czyli powstrzymują powstanie obrzęku. Utrzymują stałe ciśnienie onkotyczne w organizmie oraz stałe pH krwi (ok. 7,35 - 7,45).
- Globuliny – dzielą się na globuliny gamma, beta, alfa1 oraz alfa2. Tworzą immunoglobuliny - przeciwciała, które chronią organizm przed drobnoustrojami chorobotwórczymi takimi jak wirusy i bakterie oraz przed pasożytami. Wchodzą również w skład krwi i podobnie jak albuminy pełnią rolę transportową. Globuliny biorą też udział w reakcjach obronnych organizmu, zwłaszcza przy stanach zapalnych.
- Histony – mają charakter zasadowy, wchodzą w skład chromatyny (włóknista substancja znajdująca się w jądrze komórkowym) oraz neutralizuje i wiąże kwas deoksyrybonukleinowy (DNA).
- Prolaminy – znajdują się głownie w nasionach traw, w tym zbóż poza owsem i ryżem. Prolaminy są białkami zapasowymi i zawierają niewielkie ilości aminokwasów, zwłaszcza tryptofanu, metioniny oraz lizyny.
- Skleroproteiny – występują głownie w organizmach zwierzęcych w tkankach podporowych oraz osłaniających, czyli w białkach tkanki łącznej (kolagen i elastyna), we włosach i zrogowaciałej keratynie (paznokcie). Skleroproteiny są odporne na działanie enzymów proteolitycznych przewodu pokarmowego.
Proteiny w żywności – gdzie można je znaleźć?
Białka dzieli się również na białko pełnowartościowe oraz białko niepełnowartościowe. Białko pełnowartościowe charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą, gdyż zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne w ilości zgodnej z zapotrzebowaniem. Aminokwasy egzogenne to takie, których organizm nie może wytworzyć sam, dlatego należy je podawać wraz z pożywieniem i nazywane są również aminokwasami niezbędnymi. Źródłem białka pełnowartościowego są przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego, np. jaja, mleko i jego przetwory, mięso, ryby. Budowa chemiczna białek pochodzenia zwierzęcego jest bardzo zbliżona do białek ustrojowych człowieka, dlatego są łatwo przyswajalne przez organizm.
Białko niepełnowartościowe ma mniejszą wartość odżywczą, gdyż nie zawiera wszystkich niezbędnych aminokwasów lub nie posiada ich w odpowiedniej ilości czy proporcji, co oznacza, że nie są wykorzystywane przez organizm w niewielkim stopniu. Te białka są gorzej przyswajane przez organizm, ich strawność wynosi około 60-80%, natomiast strawność białka pochodzenia zwierzęcego wynosi około 95%. Źródłem białka niepełnowartościowego są produkty pochodzenia roślinnego.
Źródła białka w produktach spożywczych:
- Drób, wołowina, cielęcina,
- Ryby (łosoś, sardynki, tuńczyk) i owoce morza,
- Mleko i jego przetwory (śmietana, kefir, jogurt),
- Jaja,
- Żółte sery, twaróg
- Rośliny strączkowe (soczewica, groch, fasola, soja),
- Amarantus,
- Nasiona dyni, słonecznika,
- Orzechy włoskie, laskowe, pistacje, migdały,
- Kasza gryczana, jaglana, ryż brązowy, płatki owsiane.
