Uwaga to funkcja poznawcza, kształtująca się od najmłodszych lat. Jedną z jej cech jest skupienie, czyli koncentracja uwagi. Coraz częściej słyszy się, że dziecko ma z nią problem. Może mieć to różne przyczyny. Każdemu człowiekowi, a już szczególnie dziecku, trudność sprawia skupienie się na jednej rzeczy. Z każdej strony jest ono bombardowane bodźcami pochodzącymi z różnych źródeł, takich jak telewizja, komputer, telefon. Człowiek w dzisiejszych czasach coraz częściej ma problemy z koncentracją, co wynikać też może z ogromu obowiązków. Wraz z wiekiem dochodzi do naturalnego osłabienia funkcji poznawczych, dlatego warto już od najmłodszych lat je odpowiednio ćwiczyć. Zdolność koncentracji przekłada się na wiele innych elementów – pamięć, efektywność nauki, bezpieczeństwo i jakość życia.
Co to jest koncentracja?
Koncentracja, inaczej określana jako skupienie uwagi, to zdolność do wybiórczego skupienia się na określonym elemencie w środowisku zewnętrznym. Im lepsza koncentracja, tym mniej rzeczy jest w stanie nas rozproszyć i przeszkodzić w wykonywaniu określonej czynności. Dla przykładu, kiedy człowiek jest odpowiednio skoncentrowany na książce, którą czyta, nie rozproszy go np. dźwięk jadącego samochodu za oknem, czyli bodźca, który nie dotyczy go bezpośrednio. Wiele osób określa się jako „roztrzepane”, kiedy np. robią kilka rzeczy na raz, przez co w międzyczasie zapominają o wielu sprawach. Koncentracja uwagi jest bowiem nieodłącznie związana z pamięcią. Im mniej uwagi człowiek skupia na danym elemencie, tym mniejsza szansa na jego utrwalenie w pamięci. Dlatego też takim problemem jest upośledzenie koncentracji u dzieci. Mają one bowiem duże problemy w nauce ze względu na trudność zapamiętywania.
Warto wiedzieć: ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej najczęściej diagnozowany u dzieci
Ludzka pamięć działa inaczej, niż myślimy... Zobaczcie, jak procesy myślowe obrazuje psychoterapeuta:
Zaburzenia koncentracji uwagi u dzieci
Bardzo często dzieci nie reagują na to, co się do nich mówi, np. na polecenia. Mogą też np. na coś patrzeć, ale nie widzieć danego elementu, co nie wynika z wady wzroku, tylko z braku skupienia na określonej rzeczy. Nie odnoszą sukcesów w szkole, mimo iż są bardzo inteligentne, ich rozwój psychoruchowy nie budzi zastrzeżeń. Nie potrafią jednak usiedzieć w miejscu, rozpiera je energia i bardzo często są impulsywne. Takie dzieci wykazują zaburzenia koncentracji. W neurologii niską odporność dziecka na bodźce rozpraszające, impulsywność i wzmożoną aktywność określa się zespołem zaburzeń uwagi.
Okazuje się, że około 30% dzieci z tych zaburzeń wyrasta. Spora jednak część utrzymuje problemy z koncentracją aż do dorosłego życia.
Polecamy: Procesy poznawcze – ćwiczenia, rozwój i zaburzenia
Jak rozpoznać zaburzenia koncentracji u dziecka?
Zaburzenia koncentracji u dziecka dość trudno rozpoznać. Zachowuje się ono zazwyczaj typowo dla dzieci w swoim wieku. U dzieci w wieku przedszkolnym, kiedy funkcje poznawcze nadal intensywnie się rozwijają, ciężko określić, czy ruchliwość, łatwość w rozpraszaniu się pod wpływem słabych bodźców to zachowania typowe czy już zaburzenie. Otóż aby odróżnić zaburzenie od „normalnego” zachowania dziecka w danym wieku, należy spełnić kilka warunków:
1. Dziecko prezentuje co najmniej 6 objawów z poniższych:
- duży problem w skoncentrowaniu się na szczegółach i popełnianie błędów wynikających z nieuwagi,
- nie potrafi skupić się przez dłuższy czas na jednym zadaniu,
- nie słucha wydawanych komunikatów mimo prawidłowego słuch,
- nie kończy rozpoczętych czynności,
- jest niezorganizowane,
- gubi przybory szkolne i wiele innych przedmiotów,
- nie chce wykonywać zadań wymagających poświęcenia dłuższego czasu,
- zapomina o wielu sprawach, obowiązkach, zadaniach,
- rozprasza się pod wpływem bardzo słabych bodźców.
2. Objawy utrzymują się ponad pół roku.
3. Objawy utrzymują się bez względu na środowisko, w jakim dziecko aktualnie przebywa (szkoła czy dom).
4. Początek objawów zaobserwowano przed 7. rokiem życia i utrzymują się one nadal.
Poza wymienionymi kryteriami obserwuje się u dzieci znaczne problemy w zakresie innych aspektów psychologicznych. Nie potrafią koncentrować emocji, łatwo popadają w konflikty, są drażliwe, płaczliwe, często również wybuchowe, a nierzadko agresywne.
Rodzaje zaburzeń koncentracji uwagi
Najczęściej wyróżnia się dwa typy problemów z koncentracją, a mianowicie:
- z hiperaktywnością,
- bez hiperaktywności.
Czasami wyróżnia się zaburzenia mieszane. Należy też wspomnieć o pseudozaburzeniach koncentracji, które wynikają z nadmiernego pobudzenia i zakłócania uwagi dziecka przez bodźce zewnętrze. Spowodowane są stylem życia i narzuconym dziecku tempem realizacji różnych zadań, przeładowania jego programu dnia dodatkowymi aktywnościami.
