Oznaczanie osteokalcyny jest coraz bardziej powszechne w gabinetach laboratoryjnych. Przydatne jest w monitorowaniu leczenia i rozpoznawaniu chorób z zaburzeniami tworzenia kości. Jakie są normy osteokalcyny, jaki związek ma z nią witamina K?
Osteokalcyna – marker chorób kości
Białko niekolagenowe, produkowane przez komórki wytwarzające kości – osteoblasty, komórki produkujące zębinę (odontoblasty) oraz niektóre komórki tworzące chrząstkę (chondroblasty) to osteokalcyna. Jest charakterystycznym białkiem dla kości. Wiąże jony wapnia, inicjuje oraz reguluje proces mineralizacji kości i w konsekwencji wzmacnia je. Synteza osteokalcyny zależna jest od witaminy D – pośrednio więc poziom stężenia osteokalcyny we krwi może dawać lekarzowi informacje o poziomie witaminy D. Dzięki tej witaminie oraz witaminie K osteokalcyna wiąże ważny składnik budulcowy kości – hydroksyapatyt. Z tego powodu poziom osteokalcyny wykorzystywany jest w obserwowaniu leczenia chorób kości (skuteczności leczenia), na jego podstawie można przeprowadzić działania, które pozwolą indywidualnie dobrać leczenie.
Osteokalcyna zwiększa wydzielanie insuliny (hormonu obniżającego poziom cukru we krwi), działając bezpośrednio na komórki trzustki oraz na komórki tkanki tłuszczowej i wzmagając wydzielanie substancji o nazwie adiponektyna. Adiponektyna zwiększa u mężczyzn poziom testosteronu oraz wzmaga produkcję plemników.
Co jeść, aby mieć zdrowe kości? Dowiecie się tego z filmu:
Osteokalcyna – norma
Stężenie osteokalcyny z wiekiem staje się coraz niższe. Najwyższe jest w trakcie rozwoju, we wczesnych miesiącach życia, gdy dziecko rośnie. Poziom osteokalcyny zależy także od pory dnia – największy jest w godzinach rannych, między 5.00 a 8.00, dlatego jest to najlepszy czas na pobranie krwi w celu zbadania poziomu hormonu. Osteokalcyna pobierana jest na czczo, standardowo z krwi żylnej.
Wartości referencyjne (określające normę) dla osteokalcyny są zależne od pomiaru, jakim posługuje się laboratorium.
Prawidłowy poziom osteokalcyny według niektórych podręczników wynosi 5–25 ng/ml (w innej jednostce – 0,862–4,31 nmol/l).
Cena badania oscyluje w granicach od 30 do 50 zł, w zależności od laboratorium.
Wysoki lub niski poziom osteokalcyny
Zwiększony poziom osteokalcyny obserwuje się w schorzeniach związanych z utratą komórek kostnych. Do takich chorób należy m.in. osteoporoza, w której zwiększona jest utrata masy kostnej i zaburzony jest metabolizm szkieletu, szczególnie u kobiet po menopauzie. Innym schorzeniem jest szeroko pojęta osteomalacja (inaczej zmiękczenie kości), czyli choroba metaboliczna kości pojawiająca się pod wpływem niedoboru witaminy D, skutkująca ich słabą mineralizacją. Występuje m.in. w pierwotnej nadczynności przytarczyc, przerzutach nowotworowych do kości, przewlekłej niewydolności nerek, spożywaniu niektórych leków, np. padaczkowych, podczas choroby Pageta czy choroby adynamicznej kości. Stany te podwyższają ryzyko złamań.
Poziom osteokalcyny wzrasta ponadto pod wpływem parathormonu (hormonu wydzielanego przez przytarczyce, który stymuluje niszczenie kości). Nie jest jeszcze jednak udowodnione naukowo, dlaczego tak się dzieje.
Niski poziom osteokalcyny może świadczyć o chorobach, takich jak niedoczynność przytarczyc czy zaburzenia czynności wątroby. Innym czynnikiem jest przyjmowanie glikokortykosteroidów.
Związek osteokalcyny z witaminą K
Związek witaminy K z kościotworzeniem jest znany od stosunkowo niewielkiego czasu. Większą wagę przywiązywano w tej kwestii do suplementacji wapnia oraz witaminy D. Tymczasem znaczną rolę odgrywa szczególna postać witaminy K – K2. Jest niezbędna do syntezy osteokalcyny. Przy niedoborach tej witaminy pojawiają się problemy z kościotworzeniem, co sprzyja zmianom osteoporotycznym, a w konsekwencji może doprowadzić do złamań. Jeśli więc mamy problemy z układem szkieletowym, predyspozycje do ich rozwoju, zwiększone narażenie, warto wspomóc się suplementacją witaminy K i przywiązać większą wagę do prawidłowego odżywiania się. Ważne jest, by to działanie rozpocząć już od wczesnego dzieciństwa, wtedy gdy występuje największa produkcja masy kostnej. Gdy nie potrzebujemy wspomagać się preparatami z apteki, warto pamiętać o prawidłowej diecie – witaminę K zawierają produkty, takie jak warzywa liściaste, ryby czy wątróbka. Sprawi to, że poziom osteokalcyny będzie prawidłowy, a ryzyko złamań i chorób kości znacząco się zmniejszy.
Bibliografia:
1) Sawicki H. - Histologia, PZWL, Warszawa 2012
2) Grzymisławski M.,Żywienie człowieka chorego i zdrowego, tom, 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012
3) Rodwell V., Biochemia Harpera, PZWL, Warszawa 2012
4) Anuszewska E. - Rola witaminy K w zapobieganiu osteoporozy w: Gazeta Farmaceutyczna, 6/2011.
