Orzesznica wyniosła to wiecznie zielone, wyjątkowo potężne (osiąga do 50 m wysokości) drzewo tropikalne. Rośnie dziko w lasach Brazylii, Boliwii, Peru, czyli w dorzeczu Amazonki. Swoje cenne właściwości nasiona orzesznicy zawdzięczają głównie glebom, na których wzrastają drzewa, dlatego próby uprawy tej rośliny w innych regionach świata jak dotąd nie przyniosły spodziewanych efektów. Orzesznica wyniosła jest gatunkiem zagrożonym z powodu degradacji jej naturalnego środowiska na skutek działalności człowieka. Dlatego orzechy brazylijskie są drogim produktem. Warto jednak sięgać po nie jako po naturalne źródło wielu niezbędnych dla zdrowia substancji.
Orzechy brazylijskie – wartości odżywcze
Orzechy brazylijskie w 67% składają się z tłuszczu, w większości z nienasyconych kwasów tłuszczowych (głównie – omega-6). Stosunkowo niewielka ilość obecnych w nich węglowodanów (12%) to sacharoza i błonnik. Ponad 14% masy orzechów stanowi białko. Nasiona orzesznicy obfitują w witaminy E i B1. Zawierają też nieznaczne ilości pozostałych witamin z grupy B. Stugramowa porcja orzechów brazylijskich w 94% pokrywa dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na magnez, w 87% – na miedź, w 73% – na fosfor, w 61% – na mangan, w 27% – na cynk i aż w 2740% na selen. Nasiona orzesznicy dostarczają także nieco potasu, wapnia i żelaza. Jeden orzech waży około 5 g. Wystarczy zatem zjeść zaledwie kilka orzechów brazylijskich dziennie, by skorzystać z bogactwa zawartych w nich składników.
Niestety nie wszyscy mogą spożywać orzechy. Niektórzy cierpią bowiem na alergię na nie. Więcej o uczuleniu na orzechy znajdziecie na filmie:
Selen w orzechach brazylijskich
Zawarty w orzechach brazylijskich selen to pierwiastek, który uczestniczy w wielu istotnych procesach fizjologicznych:
- jest niezbędny do metabolizmu hormonów tarczycy, więc jego odpowiednia podaż chroni przed jej chorobami (w chorobie Hashimoto zalecana jest suplementacja selenem w ilości 100–200 µg na dobę – jeden orzech brazylijski zawiera około 10 µg),
- chroni przed niepłodnością, wpływając pozytywnie na jakość plemników,
- wzmacnia układ immunologiczny,
- wpływa na przebieg reakcji enzymatycznych,
- poprawia stan włosów i paznokci,
- uczestniczy w antyoksydacyjnej aktywności przeciwutleniaczy, więc pośrednio przyczynia się do zapobiegania nowotworom, chorobom układu sercowo-naczyniowego i neurodegeneracyjnym, przedwczesnemu starzeniu się organizmu.
Inne właściwości orzechów brazylijskich
Orzechy brazylijskie zawierają wiele antyoksydantów (m.in. witaminę E, miedź, cynk), które chronią komórki przed uszkodzeniami wywoływanymi przez wolne rodniki. Tym samym zapobiegają przedwczesnemu starzeniu się organizmu, zapewniają młody, zdrowy wygląd skórze i jej przydatkom (włosom, paznokciom), wspierają funkcjonowanie narządu wzroku.
Obecne w nasionach orzesznicy substancje wzmacniają naczynia krwionośne, wpływają na krzepliwość krwi i przeciwdziałają nadmiernej agregacji jej płytek. W ten sposób ograniczają ryzyko miażdżycy, która jest przyczyną częstych chorób sercowo-naczyniowych, m.in. zawałów, udarów itd.
Witamina B1, magnez, nienasycone kwasy tłuszczowe i inne związki, w które obfitują orzechy brazylijskie, regulują pracę układu nerwowego. Są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu, ułatwiają myślenie, zapamiętywanie, koncentrację, przeciwdziałają negatywnym skutkom stresu, ograniczają ryzyko zachorowań na depresję.
Wiele spośród obecnych w orzechach brazylijskich substancji (m.in. witaminy z grupy B, magnez, miedź) uczestniczy w procesach metabolicznych, tworzeniu przeciwciał, hemoglobiny, hormonów, enzymów. Z kolei pierwiastki takie jak fosfor, wapń stanowią materiał budulcowy dla kości i zębów, chroniąc przed osteoporozą. Witamina E uczestniczy w produkcji hormonów płciowych. Orzechy brazylijskie warto jeść w ciąży, ponieważ witamina E jest także niezbędna do prawidłowego rozwoju płodu.
Jako zasobne źródło błonnika orzechy brazylijskie wspomagają pracę układu pokarmowego. Ich spożywanie wzmaga perystaltykę jelit, spowalnia wchłanianie glukozy do krwi (co jest cenne w profilaktyce otyłości i cukrzycy typu II), ułatwia oczyszczanie organizmu z toksyn i zbędnych produktów przemiany materii.
Czy orzechy brazylijskie są szkodliwe?
Niektóre źródła przestrzegają przed spożywaniem orzechów brazylijskich, ponieważ mają one zdolność kumulowania pierwiastków promieniotwórczych – baru i radu. Ich ilość jest jednak w tym wypadku tak nieznaczna, że nie może zaszkodzić zdrowiu. Umiar w jedzeniu nasion orzesznicy wyniosłej należy zachować z innych przyczyn:
- ich stugramowa porcja dostarcza aż 660 kalorii,
- przedawkowanie selenu może być przyczyną bólu głowy, nudności, wymiotów, a regularna nadpodaż tego pierwiastka prowadzi do insulinooporności, łysienia, anemii,
- mogą powodować objawy alergii pokarmowej, więc nie należy sięgać po nie w przypadku uczulenia na orzechy.
