Objaw Chvostka polega na skurczu mięśni twarzy po uderzeniu młoteczkiem w okolicę nerwu twarzowego, czyli na 2 cm przed małżowiną uszną, poniżej wyrostka jarzmowego. Jest to bardzo charakterystyczny objaw tężyczki jawnej, czyli zaburzenia wynikającego z niedoboru wapnia zjonizowanego. Nieprawidłowości gospodarki wapniowej prowadzą do upośledzenia funkcji układów mięśniowo-nerwowego i nerwowego. Poza objawem Chvostka, napad tężyczkowy objawia się drętwieniem i tonicznymi skurczami mięśni różnych części ciała, a także występowania objawu Trousseau. Polega on właśnie na tonicznych skurczach ręki, przedramienia i ramion po uciśnięciu ramienia maksymalnie napompowanym mankietem ciśnieniomierza przez 3 min.
Polecamy: Tężyczka – jawna i utajona forma choroby oraz jej objawy. Czy da się zapobiec atakom?
Przyczyny objawu Chvostka
Objaw Chvostka jest objawem tężyczki, zaś sama tężyczka to z kolei efekt zbyt niskiego poziomu wapnia we krwi, czyli hipokalcemii. Tężyczka polega na niekontrolowanych skurczach i drżeniach mięśniowych, którym towarzyszą tzw. parestezje, czyli nieprzyjemne mrowienia o różnym czasie trwania. Tężyczka występuje w stanie zbyt szybkiego przekazu impulsów nerwowych pomiędzy nerwami a mięśniami. W procesie tym niezbędny jest wapń. Gdy go brakuje, dochodzi do upośledzenia przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego i powstania tężyczki.
Hormonem, który odpowiada za utrzymanie równowagi wapniowo-fosforanowej, jest parathormon, wydzielany przez przytarczyce, czyli gruczoły zlokalizowane na tylnej ścianie tarczycy. Kiedy we krwi stężenie wapnia się obniża, parathormon stymuluje kości do uwalniania tego pierwiastka, zwiększa ponadto jego wchłanianie w nerkach i przewodzie pokarmowym. Jeśli parathormon jest w niedostatecznej ilości, czyli przy niedoczynności tarczycy, spada stężenie wapnia we krwi. Nie zawsze jednak pojawia się jawna tężyczka.
Główne przyczyny objawowej (jawnej) tężyczki z towarzyszącym objawem Chvostka i objawem Trosseau to:
- uszkodzenie przytarczyc poprzez zabieg operacyjny w obrębie szyi,
- radioterapia w okolicy szyi,
- choroby przytarczyc,
- ostre zapalenie trzustki,
- zaburzenia wchłaniania wapnia w jelitach,
- niedobór witaminy D,
- alkoholizm,
- choroba nowotworowa,
- niedostateczna podaż wapnia w diecie,
- nadmierne wydalanie wapnia z moczem w przypadku stosowania środków moczopędnych.
Kiedy mogą wystąpić objawy Chvostka i Trousseau?
Wyróżnia się dwa typy tężyczki – jawną i utajoną. Tężyczka jawna cechuje się znaczną pobudliwością nerwowo-mięśniową i współistniejącymi zaburzeniami hormonalnymi. Utajona natomiast, jak sama nazwa wskazuje, nie daje typowego obrazu klinicznego. Jednak stan ten określa się gotowością do wystąpienia objawu. Konieczny jest bodziec, który ten objaw wywoła, jak np. zbyt głębokie i szybkie oddychanie (hiperwentylacja), stres, lęk, panika. Najczęściej tężyczka wraz z objawami Chvostka i Trousseau występuje u młodych ludzi i często jest nierozpoznawalna ze względu na niecharakterystyczny obraz kliniczny.
Do pierwszych objawów zalicza się dziwne uczucie mrowienia wokół warg i w palcach rąk. Po pewnym czasie dołączają się bolesne skurcze mięśniowe. Skurcze te zaczynają się od rąk; wywołują objaw tzw. ręki położnika. Oznacza to zgięcie palca serdecznego i małego przy wyproście pozostałych palców ręki. Dalej skurcze obejmują kolejne partie mięśniowe – przedramiona, ramiona, twarz, tułów, kończyny dolne. Na tym etapie mogą dołączyć się także inne objawy, jak:
- światłowstręt,
- podwójne widzenie,
- skurcze dróg oddechowych,
- bóle w klatce piersiowej,
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- zaburzenia rytmu serca o charakterze kołatania,
- migrena,
- utrata przytomności,
- drgawki,
- zaburzenia pamięci,
- osłabienie.
Podczas badania chorego, lekarz może stwierdzić wzmożone napięcie nerwowo-mięśniowe i powyższe objawy.
Postępowanie w przypadku wystąpienia dodatnich objawów Chvostka i Trousseau
Tężyczka jest niebezpieczny stanem. W jej przebiegu istnieje ryzyko skurczu mięśni krtani i wystąpienia zaburzeń oddychania. Niebezpieczeństwo jest szczególnie wysokie, gdy objawom Chvostka i Trousseau towarzyszą utrata pamięci, bóle głowy, drgawki, zanik napięcia mięśniowego, utrata świadomości. Ocena neurologiczna pobudliwości nerwowo-mięśniowej opiera się na badaniu elektromiograficznym (EMG). Objaw Chvostka czy Trousseau wynikają z niedoboru wapnia w organizmie, wobec czego jedynym właściwym sposobem leczenia jest podwyższenie poziomu wapnia we krwi i utrzymanie go na właściwym poziomie. W tym celu, w zależności od przyczyny choroby zasadniczej, wykorzystuje się preparaty wapnia, witaminy D, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Konieczna jest odpowiednia dieta. Wszystko to ma zastosowanie nie tylko w czasie wystąpienia choroby, ale również po zakończeniu leczenia. Odpowiednia dieta obejmuje produkty bogate w wapń, w tym mleko pełne, ser typu gouda, edamski, sery twarogowe, ryby morskie, żółtka jaj, orzechy, brokuły, fasolę, buraki, pietruszkę.
