Telefon komórkowy bardzo ułatwia życie. Jest wręcz niezbędny do funkcjonowania w dzisiejszej rzeczywistości. Nie ma nic niewłaściwego w jego codziennym użytkowaniu, o ile nie stanie się to niebezpiecznym uzależnieniem.
Czym jest nomofobia?
Termin nomofobia jest skrótem od angielskiego wyrażenia no-mobile fobia, które oznacza lęk przed brakiem telefonu. Specjaliści w dziedzinie zaburzeń behawioralnych są zdania, że uzależnienie od technologii jest groźnym problemem, który może dotyczyć nawet co drugiego mieszkańca krajów rozwiniętych. Zagrożeni są w szczególności ludzie młodzi (w tym dzieci i młodzież) nieznający rzeczywistości bez komputerów i telefonów komórkowych. Niektórzy badacze nie wahają się nazywać tego zjawiska chorobą cywilizacyjną.
Nomofobia to jeden z głównych objawów fonoholizmu, czyli uzależnienia od telefonu. Rządzi nim ten sam mechanizm, co alkoholizmem czy lekomanią. W nałogu po smartfona sięga się nie tylko wówczas, gdy jest on przydatny, ale w każdej sytuacji i pod dowolnym pretekstem. Fonoholikowi towarzyszy przy tym nieustanny niepokój związany z ryzykiem utraty dostępu do telefonu. Gdy nie może z niego skorzystać, występuje u niego zespół abstynencyjny. Są to symptomy nomofobii.
Objawy uzależnienia od telefonu komórkowego
Osoba, która często korzysta z telefonu komórkowego (np. ze względu na charakter wykonywanej pracy), nie musi być fonoholikiem. Charakterystyczne dla osób z takim uzależnieniem jest to, że niezależnie od okoliczności nie rozstają się z telefonem. Nieustannie przy tym zerkają na ekran urządzenia, by nie przegapić żadnego powiadomienia. Kompulsywna potrzeba kontroli idzie w parze z pełną dyspozycyjnością – fonoholik natychmiast reaguje na wszelkie wiadomości, nadając temu wyższy priorytet niż np. zjedzeniu posiłku. Wolny czas najchętniej wypełnia aktywnościami w wirtualnym świecie, często przedkładając taką formę interakcji z innymi ludźmi nad realny kontakt.
Najbardziej znamiennym symptomem fonoholizmu jest nomofobia, czyli:
- obsesyjna troska o to, by nie utracić możliwości korzystania ze smartfona, np. noszenie zapasowego aparatu, unikanie miejsc, w których wymagane jest wyłączenie telefonu;
- nadmierna obawa, że urządzenie ulegnie zniszczeniu czy kradzieży;
- silny niepokój i rozdrażnienie w sytuacji braku zasięgu sieci czy w związku z omyłkowym zostawieniem smartfona w domu.
Fonoholik, którego poczucie bezpieczeństwa i kontroli zostaje naruszone, odczuwa silną frustrację. Towarzyszyć jej mogą takie charakterystyczne objawy zaburzeń lękowych jak kołatanie serca, podwyższone tętno, drżenie rąk, duszność, zawroty głowy. Przy nomofobii nagłą utratę telefonu przypłacić można atakiem paniki.
Konsekwencje nomofobii
Nomofobia to źródło permanentnego stresu, który prowadzi do szeregu dolegliwości psychosomatycznych. Obniża zdolność koncentracji, sprawność myślenia. Może powodować dolegliwości bólowe na tle napięciowym, zaburzenia snu, odżywiania, spadek libido. Nerwica często staje się także przyczyną depresji.
Lęk przed brakiem telefonu jest konsekwencją uzależnienia, a jednocześnie – na zasadzie sprzężenia zwrotnego – powoduje jego nasilanie się. Pośrednio skutkiem nomofobii jest utrata zainteresowań innych niż te, które dotyczą wirtualnej rzeczywistości czy osłabienie autentycznych relacji społecznych. Co więcej, nomofobia może wiązać się z zagrożeniem zdrowia i życia. Obsesyjna potrzeba zerkania na ekran smartfona pozbawia bowiem czujności, którą zachować należy np. w ruchu drogowym (problem ten dotyczy nie tylko kierowców, ale i wpatrzonych w smartfony pieszych).
Czy korzystanie z telefonu komórkowego może być niebezpieczne dla zdrowia? Dowiesz się tego z filmu:
Jak leczyć uzależnienie od telefonu i nomofobię?
Choć nomofobia jest zaburzeniem lękowym, zaleca się w jej przypadku nieco inne postępowanie niż przy innych fobiach. Zasadniczą chorobą jest bowiem fonoholizm, a ten wymaga terapii uzależnień.
W przypadku większości nałogów zaleca się przede wszystkim całkowitą abstynencję. Odwyk od telefonu nie oznacza rezygnacji z korzystania z tego niezbędnego w dzisiejszych czasach urządzenia, ale wiąże się z jego znacznym ograniczeniem. Fonoholik musi nauczyć się np. wychodzić na spacer bez telefonu czy wyciszać dźwięk podczas spotkań towarzyskich.
Odzyskaniu kontroli nad korzystaniem ze smartfona służy:
- terapia poznawczo-behawioralna prowadzona przez specjalistów w zakresie leczenia uzależnień (umożliwia zmianę zachowań niepożądanych na przystosowawcze, konstruktywne);
- wsparcie grup samopomocowych, opartych o doświadczenie wspólnot Anonimowych Alkoholików;
- odpowiedni plan dnia, uwzględniający szereg aktywności będących alternatywą dla korzystania z telefonu;
- w nasilonych przypadkach zaburzenia, zwłaszcza w okresie występowania zespołu abstynencyjnego – farmakoterapia z wykorzystaniem preparatów przeciwlękowych.
Bibliografia:
1. W. Czerski, Nomofobia – szczególnie groźna odmiana uzależnienia od telefonu komórkowego, [w:] Edukacja – Technika – Informatyka, nr 3/25, Rzeszów 2018.
2. A. Ogonowska, Uzależnienia medialne, czyli o patologicznym wykorzystaniu mediów, Kraków 2014.
