Haluks (łac. hallux) to paluch czyli pierwszy palec stopy, stanowiący jej najważniejszą podporę. Mianem tym określa się także potocznie schorzenie o łacińskiej nazwie hallux valgus, czyli paluch koślawy. Polega ono na deformacji nasady tego palca, a w konsekwencji – całej stopy. Choroba stanowi problem estetyczny, komplikuje wybór obuwia, a z czasem zaczyna utrudniać chodzenie i powodować dolegliwości bólowe. Stosowanie wkładek i aparatów korekcyjnych na haluksy to nieodzowny element profilaktyki i pomocne narzędzie w leczeniu hallux valgus.
Zobacz, jakie wkładki do butów wybrać, aby pomóc stopom:
Przyczyny powstawania haluksów
Podstawą skutecznej profilaktyki haluksów jest zrozumienie mechanizm powstawania tej choroby. Dotyczy ona głównie kobiet, ponieważ w wielu przypadkach deformacja jest efektem noszenia obuwia na wysokim obcasie. W takim bucie stopa obciążona jest w sposób niefizjologiczny (przeciążona w przedniej części), co powoduje obniżenie łuku poprzecznego oraz poszerzenie przodostopia. Wąski nosek buta jest przyczyną odchylania osi palucha w stronę palca drugiego. Dodatkowo kobiety mają słabszy układ więzadłowo-torebkowy stóp, co zwiększa podatność na zniekształcenia.
Czynników sprzyjających koślawieniu palucha jest więcej. Należą do nich:
- predyspozycje genetyczne, np. nieprawidłowy kształt powierzchni stawu śródstopno-palcowego,
- przykurcz ścięgna Achillesa,
- płaskostopie podłużne (poprzeczne jest zwykle konsekwencją, a nie przyczyną hallux valgus),
- nadwaga i otyłość,
- stojąca praca,
- brak aktywności fizycznej,
- uprawianie baletu.
W każdym przypadku zniekształcenie stopy prowadzi do zmian jej biomechaniki. Ciężar ciała nie rozkłada się na niej równomiernie (nadmiernie przeciążona jest część wewnętrzna), paluch przestaje być silnym punktem podparcia w czasie chodu i nie zapewnia odpowiedniej stabilizacji. Osłabieniu ulegają struktury stabilizujące stopę (mięśnie, więzadła). Początkowo deformacja palucha jest mało widoczna i niebolesna, ale z czasem zaczyna się pogłębiać. Wyraźny staje się przerost nasady dalszej pierwszej kości śródstopia. Ze względu na ucisk dochodzi do zgrubienia naskórka palucha. Często pojawiają się stany zapalne, zaczerwienienie, obrzęki i ból w zmienionej chorobowo okolicy, które z czasem przenoszą się na całe przodostopie. Mogą także rozwijać się inne deformacje stopy, np. zniekształcenie pozostałych palców. Ostatecznie ból zaczyna utrudniać chodzenie, a bywa dotkliwy nawet wówczas, gdy stopa pozostaje w spoczynku. Nieprawidłowe ustawienie stopy może także stać się przyczyną dolegliwości ze strony kręgosłupa i stawów kończyn dolnych.
Zobacz na filmie czym są haluksy i skąd się biorą:
Kiedy stosować nieoperacyjne sposoby na haluksy?
Chorzy zazwyczaj lekceważą pierwsze objawy haluksów, do specjalisty (podologa, ortopedy) zgłaszając się dopiero wówczas, gdy zmiany zwyrodnieniowe palucha są już zaawansowane i stają się przyczyną uciążliwych dolegliwości. To duży błąd, ponieważ istnieje wiele metod zapobiegania rozwojowi hallux valgus we wczesnym stadium, podczas gdy późne można leczyć wyłącznie operacyjnie. Dlatego warto jak najszybciej wdrożyć postępowanie zachowawcze.
Podstawowym zaleceniem przy skłonności do haluksów lub w ich pierwszych objawach jest dobór odpowiedniego obuwia – wygodnego, we właściwym rozmiarze, z szerokim czubkiem, na niskim obcasie, zaopatrzonego w odpowiednio wyprofilowane (wykonane na indywidualne zapotrzebowanie) wkładki ortopedyczne na haluksy.
Wkładki na haluksy
Istnieje kilka rodzajów wkładek na haluksy, których wybór uzależniony jest od charakteru schorzenia, stopnia jego zaawansowania, wieku pacjenta itd. Lekarz wydaje odpowiednie zalecenia po wykonaniu badań diagnostycznych (zdjęcia rentgenowskiego (RTG), komputerowego badania stóp). Specjalista może zaproponować tzw. peloty na haluksy, czyli poduszeczki w kształcie kropli, które – umieszczone w odpowiednim miejscu buta – unoszą łuk poprzeczny stopy, zapewniając właściwe rozłożenie obciążenia w jej przedniej części. Zapobiegają też przesuwaniu się stopy wewnątrz obuwia. Zajmują one niewiele przestrzeni, więc można nosić je nawet w butach na obcasach. Warto łączyć je z noszeniem żelowych wkładek na haluksy – klinów międzypalcowych (zwykle – między paluchem a drugim palcem) lub opasek, czyli separatorów przywracających palcom właściwe ustawienie, chroniących przed bólem, otarciami. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby skuteczniejsze są skórzane albo silikonowe wkładki (lub półwkładki) z wbudowaną pelotą, podparciem pięty, czasem także separatorem palców. Ustawiają one stopę we właściwej pozycji, zmniejszają obciążenie jej przedniej części oraz likwidują dyskomfort związany z istniejącymi już zmianami zwyrodnieniowymi i zapobiegają powstawaniu nowych.
Haluksy – aparat korekcyjny
Pomocnym narzędziem w walce z dolegliwościami spowodowanymi koślawieniem palucha jest aparat korekcyjny na haluksy. Jest to nieruchoma (do stosowania wyłącznie w spoczynku) lub dynamiczna (nie uniemożliwia chodzenia) szyna, która stabilizuje paluch. Skutecznie znosi ból, hamuje postęp deformacji, a w ruchomej wersji – koryguje płaskostopie poprzeczne. W przypadku konieczności operacyjnego usuwania haluksów, aparat korekcyjny jest pomocny w okresie pozabiegowej rehabilitacji stopy.
Czy można domowymi sposobami zlikwidować haluksy?
Zaawansowanych haluksów nie można pozbyć się bez operacji, ale konsekwentnie stosując wkładki ortopedyczne – właściwie dobrane i wykonane z wysokiej jakości materiałów, można zatrzymać postęp koślawienia palucha oraz zmniejszać dolegliwości związane z istniejącymi już zmianami. W niektórych przypadkach obserwuje się nawet regres hallux valgus. Objawy choroby – ból, stany zapalne – można dodatkowo łagodzić za pomocą zabiegów fizykoterapeutycznych, takich jak jonoforeza, laseroterapia, ultradźwięki, krioterapia. Na co dzień można stosować preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne w formie maści i żelów, a także specjalne, chroniące newralgiczne miejsca plastry.
Jak wygląda operacyjne leczenie haluksów? To ostateczność, ale zobaczcie:
