Nekrofobia to termin pochodzący od greckich słów nekros – zmarły i phobos – lęk. Nie należy mylić go z pojęciem tanatofobii, które odnosi się do lęku przed śmiercią. Nekrofobia dotyczy konkretnych obiektów, które nie stanowią realnego zagrożenia. Tanatofobia zaś – choć także jest lękiem patologicznie wyolbrzymionym – rozwija się z naturalnego, egzystencjalnego niepokoju, jaki towarzyszy ludziom w związku z nieuchronnym przemijaniem, niewiedzą na temat tego, jak przeżywa się śmierć i co po niej następuje.
Czym jest nekrofobia?
Nekrofobia to zaburzenie nerwicowe w postaci fobii specyficznej. W jej przebiegu chory ma świadomość, że jego obawy związane z konkretnymi przedmiotami czy sytuacjami są irracjonalne. Mimo to nie jest w stanie nad nimi zapanować. Uciążliwe są szczególnie objawy wegetatywne występujące w zetknięciu z obiektem lęku (na jego widok, a często wręcz na samą myśl o nim), takie jak kołatanie serca, zawroty głowy, duszność, zwiększona potliwość, drżenie kończyn, mdłości, wymioty, omdlenia. Osoba cierpiąca na fobię może interpretować powyższe symptomy jako oznakę poważnych zaburzeń sercowo-naczyniowych, a nawet nadchodzącej śmierci, co pogłębia jej panikę.
W przypadku nekrofobii obiektami, które wywołują chorobliwy lęk, są ludzkie zwłoki, czasem też ciała martwych zwierząt. W nasilonej postaci zaburzenia poważny dyskomfort powodować może wszystko, co kojarzy się widokiem nieżywych osób – trumna, karawan, cmentarz, pogrzeb, rozmowa o śmierci.
Zobacz film: Tanatofobia – skąd się bierze lęk przed śmiercią i jak sobie z nim radzić?
Nekrofobik – w zależności od stopnia subiektywnie przeżywanego „zagrożenia” – może odczuwać niepokój, strach, obrzydzenie, niemożliwą do opanowania panikę. Stara się unikać sytuacji, w których narażony byłby na tego typu dyskomfort. Ponieważ jednak śmierć jest nieodłączną częścią życia, chory nieustannie, w mniej lub bardziej bezpośredni sposób, styka się z przedmiotami swojej fobii, co sprawia, że towarzyszy mu lęk antycypacyjny (stała obawa przed wystąpieniem budzącej lęk sytuacji). To z kolei może prowadzić do zaburzeń snu, apetytu, obniżenia zdolności poznawczych (koncentracji, sprawności myślenia), a nawet depresji.
Przyczyny nekrofobii
Lęk w obliczu śmierci jest najzupełniej naturalny, ponieważ kojarzy się nieodłącznie z przemijaniem, bólem, stratą. Co więcej, niewiadomą jest to, co czeka na człowieka po „drugiej stronie”. Nekrofobia nie jest jednak egzystencjalnym niepokojem wspólnym wszystkim ludziom, lecz chorobliwym strachem, którego źródeł upatruje się w:
- uwarunkowaniach dziedzicznych (fobie często występują u osób, których bliscy krewni cierpieli na zaburzenia lękowe),
- wzorcach uzyskanych w dzieciństwie od dorosłych, którzy mieli taką samą fobię (np. reagowali lękiem na widok ludzkich zwłok),
- traumatycznych doświadczeniach, zwłaszcza z okresu dzieciństwa (nieprzyjemnych, często wypartych do podświadomości wydarzeniach, które miały bezpośredni związek z aktualnym przedmiotem fobii),
- przekazach (zasłyszanych historiach, obejrzanych filmach) uzyskanych w najmłodszych latach, w których martwe ciało skojarzone było z przerażającą sytuacją.
Zaobserwowano, że nekrofobia także częściej występuje u osób zmagających się z innymi problemami psychicznymi, np. lękiem uogólnionym, depresją i zaburzeniami osobowości.
Skąd się biorą lęki i fobie? Dowiesz się tego z filmu:
Leczenie nekrofobii
Nekrofobia może być zaburzeniem uciążliwym, obniżającym komfort codziennego życia. Dlatego warto podjąć jej leczenie. Największą skuteczność w przypadku fobii specyficznych wykazuje terapia poznawczo-behawioralna. Jej celem jest zmiana tych schematów poznawczych i postaw chorego, które nakręcają spiralę lęku w obliczu obiektywnie niegroźnych sytuacji. Do metod tego nurtu leczenia należą:
- desensytyzacja (odwrażliwianie) – stopniowe oswajanie (tzw. metoda małych kroków) z obiektami budzącymi lęk;
- terapia implozywna – gwałtowne wystawienie na działanie stresogennego bodźca, co w kontrolowanych warunkach terapii pozwala na osłabienie reakcji lękowej;
- modyfikowanie sposobu myślenia o obiekcie fobii – poszerzanie wiedzy na jego temat, zmiana negatywnych sądów na neutralne.
Terapię nekrofobii można uzupełniać o inne metody leczenia. Niektórzy pacjenci dobrze reagują na hipnozę. Osobom zmagającym się z traumatycznymi wspomnieniami często proponuje się psychoterapię w nurcie psychodynamicznym służącą przepracowaniu przyczyn lęku. W nasilonych przypadkach nekrofobii (zwłaszcza takich, które skojarzone są z innym problemami psychicznymi) wskazane bywa włączenie farmakoterapii opartej o preparaty przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne.
Do doraźnego stosowania (w przewidywanych sytuacjach kontaktu z obiektem fobii, takich jak np. pogrzeb) osobom cierpiącym na nekrofobię przepisuje się preparaty obniżające poziom lęku (zwykle z grupy benzodiazepin) lub redukujące objawy wegetatywne (z grupy beta-blokerów).
Bibliografia:
1. A. Beck, G. Emery, Anxiety Disorders and Phobias: A Cognitive Perspective, New York 2005.
