Na czym polega leczenie anhedonii? Jakie są czynniki ryzyka jej powstania?

Anhedonia to brak lub utrata zdolności odczuwania przyjemności i radości. Dolegliwość ta bywa elementem obrazu klinicznego zaburzeń neurologicznych i psychicznych. Najczęściej stwierdza się ją w przebiegu depresji. Leczeniem anhedonii powinien zająć się specjalista, ponieważ samodzielne próby poradzenia sobie z nią mogą okazać się bezskuteczne. Niekiedy skutkować mogą pogłębieniem anhedonii, co przyczynić się może do targnięcia się na własne życie.

Anhedonia – od czego rozpocząć leczenie?

Mianem anhedonii określa się niezdolność odczuwania przyjemności w reakcji na bodziec, który niegdyś postrzegany był jako przyjemny. Towarzyszy temu często brak motywacji i utrata zainteresowań. Termin ten wywodzi się z języka greckiego od słów an – „bez” i hedone – „przyjemność”. Wprowadzony został w 1896 roku przez francuskiego psychologa i filozofa Theodule-Armand Ribota. Leczenie anhedonii determinowane jest w dużym stopniu jej poziomem zaawansowania.

Jednym z najbardziej znanych narzędzi wykorzystywanych w ocenie anhedonii jest skala SHAPS (z ang. Snaith-Hamilton Pleasure Scale). Pozwala ona określić odczuwanie przyjemności w ostatnim czasie w zakresie następujących sytuacji:

przebywania w gronie rodziny, znajomych, przyjaciół,
uprawiania hobby,
brania orzeźwiającego prysznica, relaksującej, gorącej kąpieli,
poprawy wyglądu,
jedzenia ulubionej potrawy,
picia herbaty lub kawy,
przyjemnych zapachów, np. jedzenia, lasu, kwiatów,
słuchania ulubionej muzyki, oglądania ulubionego programu telewizyjnego,
czytania ulubionej książki, gazety,
oglądania pięknych widoków,
widoku uśmiechających się ludzi,
pomagania innym osobom,
bycia pochwalonym,
drobnych spraw, np. ładnej pogody.

Inne stosowane do oceny anhedonii narzędzia to: Chapman Physical Anhedonia Scale (PAS), Chapman Social Anhedonia Scale (SAS), Temporal Experience of Pleasure Scale (TEPS), Dimensional Anhedonia Rating Scale (DARS).

Na czym polega leczenie anhedonii?

Osoby zmagające się z anhedonią powinny poddać się psychoedukacji – uzyskać informacje o doświadczanym przez nie schorzeniu, a zwłaszcza mechanizmie jego powstania i sposobach walki. Ze względu na fakt, że w przebiegu choroby dochodzi do zaburzenia funkcji społecznych – wycofywania się z życia towarzyskiego, izolowania się, ograniczenia aktywności życiowej, nieumiejętnego nawiązywania nowych znajomości – wskazany jest udział w treningu umiejętności społecznych (TUS).

Bardzo ważne jest wsparcie, pomoc, zapewnianie atmosfery ciepła i zrozumienia ze strony bliskich chorego. Elementem leczenia anhedonii są techniki relaksacyjne. Poleca się medytację, jogę i naukę oddychania. Nierzadko stosowana jest farmakoterapia. Chorzy na anhedonię powinni z rozwagą zażywać leki będące inhibitorami wychwytu zwrotnego, noradrenaliny, serotoniny. Mimo że wpływają korzystnie na uwolnienie chorych od objawów lękowych i depresyjnych, ich działania niepożądane mogą przejawić się spadkiem intensywność życia emocjonalnego i interakcji społecznych, co bezpośrednio przyczynia się do anhedonii.

Pozytywne efekty przynosi zmiana stylu życia – prawidłowe odżywianie się, regenerujący zmęczenie sen, aktywność fizyczna. W leczeniu omawianego zaburzenia wykorzystywana bywa również przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (z ang. transcranial magnetic stimulation, TMS), która opiera się na prawie indukcji elektromagnetycznej Faradaya. Jej celem jest wywołanie zmian w czynności mózgu. W ciężkich przypadkach stosowana bywa terapia elektrowstrząsami (z ang. electroconvulsive therapy, ECT).

Unikanie czynników ryzyka w leczeniu anhedonii

Do rozwoju anhedonii przyczynić się może wiele czynników, których ograniczenie wpłynie korzystnie na efektywność terapii. Wśród nich wymienia się m.in.: nadmierną eksploatację wewnętrznych zasobów emocjonalnych człowieka, długotrwale utrzymywaną wysoką aktywność, rozregulowanie zegara biologicznego, zaburzenie proporcji pracy i wypoczynku (spędzanie wielu godzin na aktywności zawodowej, a brak czasu na relaks i sen).

Z anhedonią zmagają się przeważnie ludzie zestresowani, przepracowani i przemęczeni. Stąd też warto podejmować konstruktywne sposoby walki ze stresem, dokonać pewnych przewartościowań – znaleźć czas na hobby, znajomości czy zwykłe codzienne przyjemności. Należy zredukować tempo życia i nie brać na barki zbyt wielu obowiązków. Nauczyć się tak zarządzać czasem, żeby przestać się spieszyć. W przypadku, gdy za anhedonię odpowiadają choroby somatyczne, podstawę terapii stanowi ich leczenie.

Konsekwencje niepodjęcia leczenia anhedonii

Niepodjęcie leczenia anhedonii wiąże się z groźnymi dla zdrowia, a nawet życia konsekwencjami. Na jej podłożu rozwinąć się może depresja. Anhedonia uważana jest za jeden z głównych czynników prognostycznych samobójstwa. Zrealizowane przez Narodowy Instytut Zdrowia badanie pt. Collaborative Program on the Psychobiology of Depression-Clinical Studies wskazuje, że anhedonia, obok lęku i stanów niepokoju, była najczęściej wymieniana jako przyczyna tzw. wczesnych samobójstw.