Kręgozmyk to schorzenie kręgosłupa polegające na przemieszczeniu się kręgów względem siebie. Rozwija się najczęściej w dolnym odcinku kręgosłupa lędźwiowego. Leczenie kręgozmyku poprzedzone jest dokładnie przeprowadzonym procesem diagnostycznym, który w dużym stopniu opiera się na badaniach obrazowych – zwłaszcza rentgenie (RTG), a niekiedy i rezonansie magnetycznym (MR), tomografii komputerowej (TK).
Leczenie kręgozmyku – wiadomości podstawowe
Kręgozmyk to dość często występująca wada kręgosłupa, która polega na przemieszczaniu się kręgów względem siebie, do czego prowadzi pojawienie się tzw. kręgoszczeliny – szczeliny w łuku kręgowym w miejscu połączenia się wyrostków stawowych. Leczenie kręgozmyku, zwanego też spondylolistezą, determinowane jest wieloma czynnikami, jednak zasadniczą rolę w opracowaniu procesu terapeutycznego odgrywa stopień zaawansowania choroby, wiek chorego (może dotykać zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe czy w podeszłym wieku), możliwe podłoże leżące u podstaw kręgozmyku, obecność schorzeń dodatkowych. Wybrana na tej podstawie terapia może być zachowawcza lub operacyjna.
Leczenie kręgozmyku – rola klasyfikacji
Jak dotąd naukowcy opracowali wiele rozmaitych klasyfikacji kręgozmyku. Dokładna ocena stopnia zaawansowania choroby daje możliwość zaplanowania najlepszej formy leczenia oraz późniejszą ocenę efektów terapii. Jedną z najbardziej znanych klasyfikacji jest ta autorstwa Meyerdinga, w której chorobę podzielono ze względu na procent kręgu, który nie znajduje się w prawidłowej pozycji nad niższym kręgiem. Przedstawia się ona w następujący sposób:
- stopień I – przesunięcie mniejsze niż 25%;
- stopień II – przesunięcie w granicach 25–50%;
- stopień III – przesunięcie w granicach 50–75%;
- stopień IV – przesunięcie powyżej 75%;
- spondylolisteza całkowita – utrata styczności kręgów.
Stopnie kręgozmyku ocenia się na podstawie RTG kręgosłupa w projekcji bocznej. Do oszacowania zwężenia kanału kręgowego konieczna jest tomografia komputerowa i/lub rezonans magnetyczny.
Kręgozmyk – leczenie zachowawcze
Kręgozmyk leczony jest zachowawczo w przypadkach o mniejszym i łagodnym stopniu nasilenia, jak te zaliczone do I grupy oraz niektóre z II grupy w klasyfikacji Meyerdinga. Chorzy spełnić muszą dodatkowe warunki, w tym: brak objawów neurologicznych, udokumentowany brak progresji ześlizgu, okresowe występowanie i nieduże nasilenie dolegliwości bólowych.
Zachowawcze leczenie kręgozmyku obejmuje:
- modyfikację stylu życia,
- farmakoterapię (głównie leki przeciwbólowe i zmniejszające za duże napięcie mięśni),
- rehabilitację (ćwiczenia stabilizujące mięśnie głębokie, zwiększające zakres ruchu i funkcjonalne, których celem jest wzmocnienie tułowia, poprawa pracy kręgosłupa i dolnych partii miednicy), zabiegi fizykalne, edukacja prawidłowego wzorca poruszania się,
- blokady korzeni nerwowych, zewnątrzoponowe, podawane w miejscu uszkodzenia węziny,
- w okresie ostrego bólu unieruchomienie w łóżku.
Przebiegający bezobjawowo kręgozmyk wymaga zazwyczaj wyłącznie regularnej obserwacji.
Kręgozmyk – leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne kręgozmyku przeprowadza się przeważnie już od II stopnia w klasyfikacji Meyerdinga. Wskazaniami do postępowania chirurgicznego są m.in.: objawy neurologiczne, 3-miesięczny okres leczenia zachowawczego niedający pozytywnych rezultatów, progresja nawet małego ześlizgu i dolegliwości bólowych, długotrwale utrzymujący się uporczywy ból, który przeszkadza w codziennej aktywności. Możliwe metody leczenia operacyjnego stanowią: rekonstrukcja węziny, repozycja i stabilizacja kręgów, spondylodeza kręgów. Celem leczenia operacyjnego jest: zniesienie niestabilności segmentu ruchowego, zatrzymanie progresji ześlizgu, poprawa układu przestrzennego kręgosłupa, ochrona segmentów sąsiednich przed zmianami zwyrodnieniowymi, odbarczenie struktur nerwowych. Zabiegi na kręgozmyk obciążone są pewnym ryzykiem powikłań, wśród których znajdują się m.in.: uszkodzenie struktur nerwowych, trwałe porażenie nerwu, staw rzekomy w miejscu spodziewanej spondylodezy, progresja ześlizgu, zwyrodnienie i niestabilność sąsiedniego segmentu ruchowego.
Nieleczony kręgozmyk – możliwe konsekwencje
Niepodjęcie leczenia kręgozmyku wiąże się z wieloma groźnymi dla zdrowia konsekwencjami. Choroba doprowadzić może przede wszystkim do:
- utraty stabilności kręgosłupa,
- pojawienia się przewlekłych dolegliwości bólowych (bóle kręgosłupa, które promieniują w kierunku do kończyn dolnych, nasilają się podczas wstawania i siadania),
- pogorszenia sprawności ruchowej – trudności w poruszaniu się z powodu ucisku na korzenie nerwowe,
- deformacji tułowia,
- wystąpienia objawów neurologicznych, takich jak np. niedowłady, zaburzenia czucia i/lub potencji, zaniki mięśniowe, osłabienie odruchów.
Zobacz wideo: Jak jest zbudowany układ kostny?
Bibliografia:
1. S. S. Agabegi, J. S. Fischgrund, Contemporary management of isthmic spondylolisthesis: pediatric and adult, [w:] „The Spine Journal”, 2010, 10, s. 530–543.
2. N. Boos, M. Aebi, Spinal Disorders: Fundamentals of Diagnosis and Treatment, Springer, Berlin 2008.
3. G. Wójcik, Epidemiology and classification of lumbosacral spondylolisthesis part II, [w:] „Journal of Education, Health and Sport”, 2017, 7(8), s. 367-377.
4. M. Niedźwiecki, A. Makowski, D. Deresiewicz i wsp., Analiza wyników leczenia operacyjnego kręgozmyku w odcinku lędźwiowym na przestrzeni lat 2008–2016 w Oddziale Klinicznym Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej i Chirurgii Kręgosłupa Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Olsztynie, [w:] „Chirurgia Narządów Ruchu Ortopedia Polska”, 2017, 82(3), s. 109–113.
