Klaustrofobia może objawiać się lękiem przed utknięciem w ciasnym pomieszczeniu, z którego nie będzie można wyjść. Strach w przebiegu tej fobii określany jest przez lekarzy jako patologiczny.
Klaustrofobia – co to jest? Typowe objawy
Klaustrofobia to nazwa fobii objawiającej się strachem przed przebywaniem w niedużych, niskich lub wąskich pomieszczeniach zamkniętych, np. w windzie lub w małym pokoju. Klaustrofobia jest zaliczana do fobii społecznych, które z kolei są klasyfikowane przez lekarzy jako zaburzenia nerwicowe. Osoby z klaustrofobią boją się przebywania w samolocie, samochodzie, a nawet w wąskim korytarzu. Część z nich obawia się także zatłoczonych miejsc. Klaustrofobia jest przeciwieństwem agorafobii, czyli lęku przed otwartymi przestrzeniami.
Przyczyny klaustrofobii
Nie poznano jednej, konkretnej przyczyny powstawania klaustrofobii. Istnieje sporo teorii, które próbują wyjaśnić rozwój lęku w przebiegu tego zaburzenia. Zwolennicy psychoanalitycznej teorii uważają, że każdy człowiek ma w sobie lęk klaustrofobiczny, lecz u niektórych osób jest on znacznie bardziej nasilony. Twórca psychoanalizy, Zygmunt Freud, uważał, że klaustrofobia wiąże się z narodzinami człowieka i przeciskaniem się przez wąski kanał rodny. Psychoanalitycy często nazywają klaustrofobię traumą narodzin i są zdania, że im cięższy poród i zagrożenie życia płodu, tym większe ryzyko rozwoju klaustrofobii w późniejszym życiu.
Zwolennicy behawiorystycznej teorii klaustrofobii uważają, że lęki klaustrofobiczne mogą być przenoszone pokoleniowo, np. poprzez dziecięce naśladowanie zachowań rodziców (warunkowanie klasyczne). Behawioryści podkreślają, że jeśli rodzice zachowywali się panicznie lub bojaźliwie w małych pomieszczeniach, a dzieci obserwowały ich zachowania, prawdopodobnie w przyszłości również będą zachowywać się w podobny sposób. Zgodnie z tezą behawioralną, istotny wpływ na kształtowanie klaustrofobii ma mieć obserwacja, a wraz z nią uczenie się przez tzw. modelowanie. Klaustrofobia może być także wynikiem traumy przebytej w okresie dzieciństwa, np. zamknięcia w ciemnej szafie.
Klaustrofobia rozwija się niekiedy jako skutek wypadku, w którym osoba utknęła w małym pomieszczeniu i nie otrzymała pomocy. Klaustrofobia może być zatem skutkiem wypadku samochodowego, zakleszczenia na dłuższy czas w windzie, a także w wagonie pociągu lub metra. Przyczyna rozwoju klaustrofobii może być również związana z niewłaściwym postrzeganiem przestrzeni osobistej. Część osób cierpiących na klaustrofobię uznaję za swoją przestrzeń osobistą obszar znacznie szerszy niż na wyciągnięcie własnej ręki, co może wiązać się z ewentualnym zaburzeniem poczucia komfortu w sytuacji, gdy obszar określany przez osoby z klaustrofobią jako przestrzeń osobista zostanie naruszony.
Zobacz także: Lęk wysokości (Akrofobia) – na czym polega, przyczyny, jak go pokonać?
Charakterystyczne objawy klaustrofobii
Osoby cierpiące na klaustrofobię określają swoje zaburzenie jako niekontrolowane napady lęku wraz z innymi, towarzyszącymi objawami, które są charakterystyczne dla fobii społecznych. Symptomami ataku klaustrofobii są: przeczucie nieuchronnie zbliżającej się katastrofy, lęk, popłoch, natłok pesymistycznych myśli, a także panika. Jak informują lekarze, do grona somatycznych objawów towarzyszących klaustrofobii zalicza się: bezruch, przyspieszoną pracę serca, wzrost napięcia mięśniowego (drżenie rąk i mięśni), trudności z oddychaniem i duszności (najczęściej wywołane hiperwentylacją), a także zawroty głowy. Ponadto w trakcie napadów lęku może dojść do zaburzeń mowy poprzez np. drżenie głosu, nadmiernej potliwości, zaczerwienienia skóry twarzy, a nawet płaczu.
Jak leczyć klaustrofobię?
W leczeniu fobii społecznej, jaką jest klaustrofobia, szczególnie wskazane są wizyty u psychologa lub psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia pozwoli na złagodzenie reakcji lękowej za sprawą „wystawiania” się na sytuacje powodujące atak klaustrofobiczny. Jest to przeprowadzane w bezpiecznych warunkach pod okiem psychoterapeuty, dzięki czemu można stopniowo zmniejszyć wrażliwość na czynniki wywołujące lęk. Psychoterapia może pomóc także w radzeniu sobie z lękiem i strachem, który jest charakterystyczny dla klaustrofobii. Należy jednak pamiętać, że nie istnieje jedna, w pełni skuteczna metoda leczenia tego zaburzenia.
Zobacz także: Fobia społeczna – przyczyny, objawy, skutki i leczenie lęku społecznego
W terapii farmakologicznej, która pozwala na znaczne załagodzenie objawów, stosuje się leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (najczęściej escitalopram lub sertralinę). Wykazano także skuteczność terapii lekami przeciwdepresyjnymi z innych grup, takich jak amitryptylina oraz wenlafaksyna, która działa selektywnie w układzie serotoniny i noradrenaliny. Zdarza się, że osoby cierpiące na klaustrofobię zażywają leki przeciwlękowe z grupy benzodiazepin. Jednak ze względu na wysokie ryzyko uzależnienia i jedynie chwilowe łagodzenie objawów lęku nie jest to szczególnie polecana metoda.
Bibliografia
- Imielski W., Zaburzenia psychiczne i emocjonalne, Scholar, Warszawa 2010.
- Seligman M.E., Walker E.F., Rosenhan D.L., Psychopatologia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003.
- Fajkowska M., Szymura B., Lęk – geneza, mechanizmy, funkcje, Scholar, Warszawa 2009.
- Wciórka J., Pużyński S., Rybakowski J., Psychiatria, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
