Hiperwentylacja oznacza zaburzenia procesu oddychania, które polegają na nieprawidłowym, przyspieszonym i płytkim oddechu, kiedy ilość zaczerpniętych w trakcie ataku oddechów przekracza (w przypadku osób dorosłych) 20 na minutę. Często jest powiązana z zaburzeniami o podłożu psychogennym.
Hiperwentylacja - jak rozpoznać objawy?
Podczas ataku hiperwentylacji do pęcherzyków płucnych wnika zbyt duża ilość powietrza, a ilość usuwanego z organizmu dwutlenku węgla przekracza tempo jego produkcji. Tłumacząc prościej - do organizmu dostaje się duża ilość tlenu przy znacznym obniżeniu poziomu dwutlenku węgla we krwi. Obniżenie poziomu CO2 prowadzi z kolei do podwyższenia pH krwi, czego konsekwencją jest pogłębienie ataku i jeszcze większe ryzyko "wypłukania się" z dwutlenku węgla, co może skończyć się utratą przytomności.
Najczęstszymi objawami hiperwentylacji, poza zaburzeniem tempa oddychania, są trudności w prawidłowym zaczerpnięciu powietrza. Osoba dotknięta tą dolegliwością może odczuwać:
- przyspieszony rytm serca,
- uczucie wewnętrznej wibracji,
- zawroty i bóle głowy,
- zaburzenie widzenia,
- otępienie,
- brak czucia w kończynach i w okolicy ust,
- w skrajnych przypadkach - omdlenie na skutek różnic w ilości usuwanego i produkowanego dwutlenku węgla.
Osoba dotknięta przypadłością często skarży się na problemy z zaczerpnięciem oddechu - wydaje jej się, że nie jest w stanie wziąć pełnego wdechu. Zdarzają się narzekania na bóle w klatce piersiowej, wzdęcia czy bóle brzucha (na skutek tzw. aerofagii, czyli połykania powietrza).
Atak hiperwentylacji może trwać od kilku do kilkunastu minut i charakteryzuje się różnym stopniem nasilenia, w zależności od czynnika wywołującego. Nagłe, powtarzalne ataki mogą przekształcić się w przewlekły zespół chorobowy.
Skutki hiperwentylacji
Stan hiperwentylacji powoduje zbyt duże wahania poziomu dwutlenku węgla (hipokapnia) i prowadzi do rozwoju zasadowicy oddechowej (tzw. alkaloza oddechowa)., czyli zakłócenia równowagi kwasowo-zasadowej. Następuje wspomniany wzrost pH krwi Wzrasta przy tym pobudliwość neuronów w nerwach obwodowych, co objawia się mrowieniem, drętwieniem twarzy, dłoni i stóp. Mogą pojawić się mimowolne skurcze i sztywność mięśni. Dalszą konsekwencją obniżonej ilości dwutlenku węgla jest zwężenie naczyń krwionośnych mózgu. Zmniejszenie przepływu krwi przez mózg spada o 30 do 40% i ostatecznie powoduje niedotlenienie mózgu, objawiające się zaburzeniami widzenia i zawrotami głowy, a nawet utratą świadomości.
Hiperwentylacja - leczenie
Podczas hiperwentylacji często dochodzi do ataku paniki, co tylko pogłębia intensywność oddechu. Pierwsza pomoc polega na próbie przywrócenia spokojnego oddechu przez:
- oddychanie do papierowej torby lub złożonych razem dłoni,
- oddychanie przez zaciśnięte usta,
- oddychanie nosem, naprzemiennie przez jedno nozdrze.
Bardzo ważne jest zdiagnozowanie przyczyny zespołu hiperwentylacji. W przypadku stanów lękowych i przewlekłego stresu konieczna jest konsultacja z lekarzem psychiatrą, unikanie sytuacji stresowych czy sytuacji podwyższających ryzyko wystąpienia ataku. Ważna jest kontrola oddechów - analiza przypadków potwierdza, że bardzo dobrze sprawdza się uprawianie sportu, który pomaga radzić sobie ze stresem i wymaga pilnowania oddechu. Jako alternatywne metody leczenia stosowana jest akupunktura, medytacja oraz ćwiczenia psychofizyczne umysłu i ciała (joga, tai chi itp.).
Trzeba pamiętać, że częste napady hiperwentylacji wymagają konsultacji ze specjalistą, ponieważ mogą prowadzić do zaburzeń układu sercowo-naczyniowego. Zdarza się, że pogłębiona diagnostyka wykaże w organizmie niedobory wapnia i magnezu, co również może wywoływać atak. Wówczas niezbędne jest podanie zastrzyku z tych minerałów, aby podnieść zawartość dwutlenku węgla we krwi.
Przyczyny hiperwentylacji
Poza czynnikiem psychogennym, źródłem hiperwentylacji może być przebywanie na dużych wysokościach. Ataki występują również podczas lotu samolotem, na skutek silnego stresu, intensywnego bólu, a także z powodu zatrucia (np. po przedawkowaniu aspiryny). Przyczyną hiperwentylacji mogą być choroby płuc (astma) czy problemy z sercem (zawał) oraz zmiany zwyrodnieniowe ośrodkowego układu nerwowego czy też zwykła choroba lokomocyjna. Napady hiperwentylacji mogą dotykać kobiet w ciąży, których organizm zmienia się na skutek wzrostu płodu i układ oddechowy musi dostosować się do nowego stanu.
