Agorafobia dotyczy około 2–5% populacji. Rozwija się zwykle w wieku 25–40 lat. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, choć statystki mogą w tym przypadku oznaczać, że mężczyźni rzadziej korzystają z pomocy lekarskiej.
Osoby cierpiące na agorafobię są świadome tego, że ich lęk jest nieuzasadniony. Mimo to nie potrafią nad nim zapanować. Chorym zawsze towarzyszy przeświadczenie, że poza bezpiecznym, znanym otoczeniem może przydarzyć im się coś złego (a konkretnie – że może nastąpić nagłe pogorszenie ich stanu zdrowia). W konsekwencji często nie są oni zdolni samodzielnie wychodzić z domu. W miejscach publicznych potrzebują gwarancji, że w razie potrzeby ktoś udzieli im pomocy. Muszą także mieć pewność, że w każdej chwili będą w stanie szybko i bezpiecznie opuścić budzącą lęk przestrzeń.
Agorafobia i jej przyczyny
Lęk przestrzeni może zostać wywołany przez różne czynniki, do których należą traumatyczne przeżycia. Osoba cierpiąca na agorafobię może mieć za sobą doświadczenie silnych, nieprzyjemnych emocji – zwykle wypartych ze świadomości – właśnie poza domem, w miejscu publicznym (np. zgubienie się w tłumie w dzieciństwie). Trauma nie musi jednak być bezpośrednio związana z obiektem fobii. Przyczyną lęku bywa przeżyty wypadek czy śmierć bliskiej osoby. Tego rodzaju doświadczenia wywołują poczucie braku kontroli nad własnym życiem i mogą stać się początkiem zaburzeń nerwicowych.
Agorafobia rozwija się w oparciu o mechanizm tzw. lęku antycypacyjnego. Już sama myśl o znalezieniu się w miejscu publicznym wywołuje u chorego objawy paniki. Na otwartej przestrzeni następuje nadinterpretacja reakcji ciała, które z czasem stają się nawykowe. Pierwsze symptomy wegetatywne potwierdzają obawy chorego, że może przydarzyć mu się niebezpieczny epizod zdrowotny, a narastający strach zwykle potęguje niepożądane reakcje somatyczne. W tym ujęciu przyczyną agorafobii jest sam lęk.
Agorafobii często towarzyszą inne schorzenia psychiczne – fobia społeczna, depresja, nerwica natręctw. Lęk przestrzeni jest zwykle wtórny wobec nich lub występuje równolegle.
Agorafobia – objawy somatyczne i konsekwencje lęku przestrzeni
Podstawowym objawem agorafobii jest lęk przed przebywaniem w miejscach publicznych, czyli w nieznanym dobrze otoczeniu, w którym trudno o poczucie kontroli nad sytuacją. Przewidując wystąpienie u siebie napadu paniki i związanych z nim symptomów, nie chcąc narażać się na śmieszność i upokorzenie, człowiek cierpiący na agorafobię często unika wychodzenia z domu. Stroni od samotnych podróży, zakupów, załatwiania spraw w urzędach. Jeśli w miejscu publicznym nie uzyska wsparcia w postaci obecności bliskiej osoby, jego irracjonalny lęk może przerodzić się w atak paniki z następującymi symptomami:
- kołatanie serca,
- wzrost ciśnienia tętniczego,
- ból w klatce piersiowej,
- uderzenia gorąca lub zimna,
- suchość w ustach,
- pocenie się,
- duszność,
- dławienie,
- hiperwentylacja,
- zawroty głowy,
- ucisk w gardle,
- nudności,
- drżenie,
- mrowienie kończyn,
- wrażenie omdlewania,
- zaburzenia równowagi,
- biegunka, częstomocz,
- poczucie odrealnienia,
- lęk przed „utratą zmysłów”,
- lęk przed śmiercią.
Wymienione objawy somatyczne podobne są do tych, które występują przy ataku chorób układu krążenia czy oddechowego, co dodatkowo pogłębia lęk w chwili napadu paniki. W związku z wystąpieniem powyższych symptomów w sytuacji publicznej, wzmaga się także uczucie zażenowania chorego.
Leczenie agorafobii
Leczenie agorafobii opiera się przede wszystkim na psychoterapii. W przypadku zaburzeń lękowych skuteczna jest metoda poznawczo-behawioralna, oparta o technikę desensytyzacji, czyli odwrażliwiania chorego. Pod kontrolą terapeuty osobę cierpiącą na agorafobię stopniowo (od najsłabszych do najsilniejszych bodźców) wystawia się na budzące w niej lęk sytuacje, co z czasem pozwala jej się z nimi oswoić. Ważnym elementem terapii jest także nauka kontroli nad ciałem, jeśli wystąpi atak paniki. Chory poznaje sposoby regulowania oddechu, pracy serca, niwelowania uczucia duszności czy zawrotów głowy. Leczenie agorafobii obejmuje techniki relaksacyjne, pomocne w wyciszeniu się i odzyskaniu równowagi w razie wystąpienia lęku.
W zaawansowanych przypadkach agorafobii, połączonej wówczas zwykle z innymi zaburzeniami psychicznymi (depresją, socjofobią), chory wymaga specjalistycznej opieki psychiatrycznej i farmakoterapii, opartej o preparaty przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Istotne może być ustalenie przyczyn lęku przestrzeni, dlatego niekiedy w proces leczenia włącza się hipnozę lub elementy terapii psychodynamicznej.
