Jasnota biała (Lamium album) to roślina należąca do rodziny jasnotowatych. Występuje powszechnie na terenie Polski, zwykle w zaroślach i przydrożnych rowach, choć jest antropofitem, czyli gatunkiem obcego pochodzenia. Jedynym rdzennym przedstawicielem tej rodziny jest jasnota plamista, o charakterystycznych jasnych plamkach na liściach i różowo-purpurowych kwiatach. W odróżnieniu od niej jasnota biała ma kwiaty białe, które są jadalne i miododajne – niekiedy chętnie zrywane przez dzieci z powodu słodkiego smaku. Kształtem liści przypomina zaś pokrzywę, dlatego bywa nazywana martwą, głuchą lub białą pokrzywą. Je również można wykorzystywać w celach spożywczych, w krajach skandynawskich dużą popularnością cieszy się sałatka przyrządzana z liści jasnoty białej.
Jasnota biała – na co pomaga?
Surowcem zielarskim są kwiaty jasnoty białej, które pojawiają się wczesną wiosną, a zanikają dopiero we wrześniu. Powinny być zbierane wtedy, gdy panuje ciepła i słoneczna pogoda, a następnie suszone w miejscu dość zacienionym.
Roślina już przed wiekami była ceniona w medycynie ludowej. Jasnota biała pomaga przede wszystkim w łagodzeniu dolegliwości związanych z nadmiernym lub bolesnym miesiączkowaniem. Zawarte w suszonych kwiatach związki zatrzymują albo chociaż ograniczają krwawienie. Mogą być także skutecznym remedium na upławy i stany zapalne kobiecych narządów płciowych, zwłaszcza pochwy oraz szyjki macicy.
Picie naparu z jasnoty białej, zwykle zmieszanej z podbiałem pospolitym, miętą pieprzową, korą wierzby, krwawnikiem pospolitym czy rumiankiem, jest zalecane przy problemach z przemianą materii i przewodem pokarmowym. Mowa tu zwłaszcza o nieżytach, stanach zapalnych, podrażnieniach błony śluzowej żołądka, silnej biegunce, uczuciu pełności, wzdęciach.
Roślinny ekstrakt z jasnoty białej działa moczopędnie, przeciwzapalnie oraz wykrztuśnie, w nieżycie gardła, oskrzeli i krtani, a także uporczywym kaszlu ze skąpą wydzieliną. Składniki kwiatów jasnoty białej zwiększają bowiem ilość śluzu produkowanego w drogach oddechowych i rozrzedzają go, co ułatwia oczyszczenie oskrzeli. Pomagają złagodzić stan nerwowości, niepokoju i rozdrażnienia, działają skutecznie w przypadku problemów ze snem.
Jasnota biała ma zastosowanie zewnętrzne. Napar z jej suszonych kwiatów jest zalecany w leczeniu trądziku młodzieńczego, świądu skóry, oparzeń oraz trudno gojących się ran. Sprawdzi się również jako dodatek do relaksacyjno-odprężającej kąpieli.
Jasnota biała – właściwości
Właściwości jasnoty białej wynikają przede wszystkim z bogatego składu kwiatów, które po ususzeniu stają się wartościowym surowcem zielarskim. Dostarczają dużej dawki flawonoidów, czyli organicznych związków chemicznych charakteryzujących się bardzo pozytywnym wpływem na organizm człowieka. Mają silne działanie przeciwzapalne, moczopędne, detoksykacyjne, rozkurczowe i antyoksydacyjne, skutecznie niszczą szkodliwe bakterie i wirusy, a także chronią przed zakrzepami, powstrzymując rozwój miażdżycy i innych chorób układu krążenia. Flawonoidy zwiększają produkcję estrogenu – hormonu płciowego odgrywającego ważną rolę zwłaszcza w organizmie kobiety. Spadek jego poziomu powoduje dolegliwości w okresie menopauzy, m.in. uderzenia gorąca, nocne poty czy wahania nastrojów.
W kwiatach jasnoty białej odkryto wysokie stężenie kwasu ursolowego, czyli organicznego związku chemicznego z grupy terpenów, który wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne, a także zmniejsza poziom cholesterolu w surowicy krwi. Ziele dostarcza też sporo kwasów fenolowych o silnych właściwościach przeciwutleniających (redukujących szkodliwe działanie wolnych rodników) oraz minerałów: cynku, krzemu, wapnia i żelaza.
Jasnota biała – jak ją stosować?
Najbardziej znany sposób wykorzystania właściwości jasnoty białej to spożywanie naparu z suszonych kwiatów. Jego przygotowanie jest bardzo łatwe – łyżeczkę suszu zalewa się szklanką wrzątku i odstawia pod przykryciem na 10 minut. Można też sporządzić odwar, zalewając susz zimną wodą, doprowadzając do wrzenia, gotując przez 3 minuty, a następnie odstawiając na 10 minut. Po przecedzeniu należy pić go kilka razy dziennie, jednorazowo około pół szklanki. Odwar z jasnoty białej można też stosować do irygacji, czyli płukania pochwy przy upławach lub stanach zapalnych kobiecych narządów płciowych.
Roślinny susz warto wykorzystać do kąpieli relaksacyjno-odprężających. Około 12–15 g suszonych kwiatów jasnoty białej zalewa się 1 l wody, doprowadza do wrzenia, gotuje około 10 minut, pozostawia pod przykryciem na kwadrans, przecedza i wlewa do wody w wannie.
