Osobowość anankastyczna częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Zaburzenie to ma znamiona natręctw w działaniu i myśleniu, ale nie jest to tak silne jak u osób cierpiących na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Co to jest osobowość anankastyczna?
Osobowość anankastyczna to zespół objawów charakteryzujących się przesadnym perfekcjonizmem oraz nadmierną skrupulatnością. Osoby cierpiące to zaburzenie mają problemy w odnalezieniu się w rzeczywistości, która nie jest idealnie uporządkowana. Osoby te często żyją w niepewności, są pełne wątpliwości oraz męczą je uporczywe myśli oraz popędy.
Cechy osobowości anankastycznej a relacja z partnerem
Na początku związania się z osobą o cechach osobowości anankastycznej wydaje się, że jej zachowania mogą być zaletami. Okazuje się jednak, że brakuje im umiaru. Dążą one do osiągnięcia perfekcjonizmu, przez co – jeśli coś nie spełnia drastycznych kryteriów ustalonych przez chorego – zaczynają się problemy związkowe. Osoba anankastyczna często przejmuje kontrolę w relacji z partnerem. Czuje się sfrustrowana i niezadowolona oraz łatwo wpędzić ją w złość z powodu błahego powodu. Anankasta żyje ciągle pod presją własnych oczekiwań i norm, które sam sobie narzuca. Brak mu dystansu do pracy i własnego życia emocjonalnego. Wszystko musi mieć zaplanowane i nie potrafi działać spontanicznie. Za wszelką cenę chce mieć idealnie ułożone życie, które jest zgodne z wymogami społecznymi, np. być wzorowym uczniem, a następnie najlepszym pracownikiem. Nie potrafi zaakceptować porażek i bardzo je przeżywa. Stara się tłumić negatywne emocje, finalnie jednak wyładowuje je na swoim partnerze.
Przyczyny osobowości anankastycznej – neuroprzekaźnictwo, wychowanie
Na osobowość anankastyczną cierpi ok. 2 procent osób na świecie. Jeśli w rodzinie są osoby, które mają rys anankastyczny, to jest większe prawdopodobieństwo pojawienia się tego zaburzenia u dziecka. Kolejnymi przyczynami mogą być nieprawidłowości w neuroprzekaźnictwie dopaminy lub dysfunkcje kory czołowej. Zaburzenia mogą wystąpić też w wyniku urazów lub mikrourazów mózgu (mogą pojawić się w wyniku padaczki lub zespołu Tourette`a).
Duży wpływ na pojawienie się osobowości anankastycznej ma dzieciństwo i sposób wychowania dziecka. Źródłem zaburzeń może być zbyt duża kontrola rodziców, wygórowane oczekiwania wobec dziecka oraz poddawanie ciągłej ocenie jego działań. Często zdarza się, że rodzice, chcąc dla dziecka jak najlepiej, krzywdzą go, np. zapisując na wiele zajęć pozalekcyjnych i oczekując od niego, że będzie w nich najlepsze. W takim przypadku dziecko nie ma szans na naukę prawidłowych wzorców pracy i odpoczynku oraz na przyjmowanie porażek jako nieodłącznych w rozwoju. Badania pokazują, że większa szansa na rozwinięcie się osobowości anankastycznej jest u osób, które dorastały w systemie wychowawczym opartym na częstym karaniu za przewinienia. Rodzice anankastów są najczęściej powściągliwi, wymagający, surowi oraz nadopiekuńczy. W wyniku takich cech rodziców dziecko stara się dopasować do oczekiwań i nadmiernie się kontroluje. W dorosłości przeradza się to w różnego rodzaju natręctwa.
Przyczyną pojawienia się osobowości anankastycznej jest również temperament człowieka. Jeśli dziecko jest wyraźnie ruchliwe i energiczne i te cechy są blokowane przez jego wychowawców, to skrupulatna i dążąca do perfekcji osobowość może być swoistym mechanizmem obronnym. Cechy osobowości anankastycznej ułatwiają maskowanie emocji i stawanie się posłusznym (jednakże zawsze rodzi to wewnętrzny konflikt w człowieku).
Osobowość anankastyczna – leczenie: psychoterapia poznawczo-behawioralna
Zaburzenia anankastyczne można leczyć poprzez psychoterapię. Najskuteczniejszym nurtem psychologicznym wspomagającym tego typu zaburzenia jest terapia poznawczo-behawioralna. Polega ona głównie na modelowaniu zachowań, tworzeniu nowych wzorców działań oraz zapobieganiu niektórym reakcjom. Jednakże, aby terapia była skuteczna, osoba z zaburzeniami musi chcieć pracować i się zmienić. Anankaści często nie widzą problemu w swoich zachowaniach i nie uznają ich za nieprawidłowe. Bardzo istotne zatem jest wsparcie otoczenia, a szczególnie partnera. Warto uzbroić się w takich przypadkach w cierpliwość oraz zrozumienie do drugiej osoby.
Osobowość anankastyczna – test
W celu ustalenia, czy jest się anankastą, warto zrobić test psychologiczny. Jeśli podejrzewa się, że ktoś z bliskich lub partner cierpi na to zaburzenie można podsunąć mu ten kwestionariusz. Poniżej określone jest 16 pytań na które można odpowiedzieć tak lub nie. Jeśli minimum 10 odpowiedzi okaże się twierdzących, może to wskazywać na rys anankastyczny.
- W wielu sytuacjach chcę być doskonały.
- Wiele osób mówi mi, że jestem pedantem.
- Często zastanawiam się czy moje postępowanie jest słuszne.
- Mam problem z podejmowaniem ważnych decyzji.
- Boję się co może przynieść ze sobą przyszłość.
- Nie lubię ryzykować.
- Lubię mieć wszystko idealnie poukładane.
- Ważne jest dla mnie stosowanie się do regulaminów i norm.
- Najważniejsze w życiu są obowiązki.
- Praca jest ważniejsza niż relacje z ludźmi.
- Nie lubię odpoczywać.
- Jestem skrupulatny.
- Mam swoje określone zasady moralne, których każdy powinien się trzymać.
- Niektóre czynności w ciągu dnia muszę kilka razy powtarzać.
- Nie lubię mówić o uczuciach.
- Oszczędzam pieniądze na „czarną godzinę”.
