Jajniki są odpowiednikiem jąder u mężczyzn. Wydzielają estrogen, progesteron, relaksynę i androgeny. To właśnie we wnętrzu jajników dojrzewa pęcherzyk Graafa, który zawiera komórkę jajową. Jajniki są stosunkowo małe. Średnia waga waha się od 6 do 8 g. Długość jajnika u zdrowej i dorosłej kobiety wynosi od 2,5 do 5 cm, szerokość – od 1,5 do 3 cm, a grubość – od 0,5 do 1,5 cm.
Jajniki – anatomia
Jajniki znajdują się tuż przy bocznych ścianach miednicy. Są zespolone z macicą za pomocą krezek, a górne bieguny jajników otoczone są przez jajowody. Gruczoły płciowe (gonady) są unaczynione tętniczo poprzez tętnicę jajnikową, (gałąź jajnikowa tętnicy macicznej) i żylnie poprzez żyłę jajnikową. Za unerwienie odpowiada splot jajnikowy.
Rozmiary jajników zmieniają się wraz z dojrzewaniem kobiety. W okresie dojrzewania są nieco mniejsze z gładką powierzchnią. Największe rozmiary osiągają w wieku rozrodczym przed poczęciem dziecka. Wraz z wiekiem jajniki stają się coraz bardziej pofałdowane i mniejsze. W okresie menopauzy ich funkcja wygasa. W czasie cyklu owulacyjnego rozmiary i aktywność jajników ulegają niewielkim zmianom.
Jajniki – funkcje i hormony
W momencie osiągnięcia dojrzałości płciowej przez kobietę aż do menopauzy, co ok. 28 dni, w jej jajniku dojrzewa pęcherzyk Graafa, który zawiera komórkę jajową. Dojrzewanie zachodzi za pomocą folikulotropiny (hormonu folikulotropowego – FSH). Gdy pęcherzyk osiąga rozmiary ok. 1–1,5 cm, pęka i wypuszcza komórkę jajową o wielkości ok. 0,2 mm, która trafia do jajowodu. Pęknięcie odbywa się poprzez zwiększenie ilości płynu w pęcherzyku pod wpływem lutropiny (hormonu luteinizującego – LH).
Z pozostałych części pęcherzyka powstaje ciałko czerwone składające się m.in. z ciałka żółtego, które zawiera progesteron, zapewniający zapłodnienie jaja i umieszczenie go w śluzówce macicy. Przez wielu lekarzy progesteron jest uważany za najważniejszy hormon produkowany w jajnikach. W ciałku żółtym powstaje także relaksyna – polipeptydowy hormon wpływający na pracę mięśni macicy. Działa także rozluźniająco na spojenie łonowe w trakcie porodu. Hormon ten jest produkowany również przez mężczyzn.
W jajnikach zachodzi synteza estrogenu, która jest kontrolowana przez FSH (hormon folikulotropowy). Wpływa m.in. na kształtowanie żeńskich narządów płciowych, żeńską budowę ciała, typ owłosienia, kształtuje popęd płciowy, reguluje cykl miesiączkowy, zwiększa przyswajalność białka, krzepliwość krwi, pobudliwość mięśni gładkich oraz koordynuje gospodarkę lipidową i wapniową.
Ból jajników – co oznacza?
Ból jajników charakteryzuje się uczuciem kłucia bądź rozpierania w podbrzuszu. Możliwe są bóle występujące w jego lewej lub prawej części. Przyczyną tych przykrych dolegliwości jest najczęściej owulacja, jednak ból jajników może być powodowany trwającymi zaburzeniami pracy gruczołów lub innych części układu rozrodczego.
Jeśli ból jajników występuje na kilka dni przed menstruacją lub w jej trakcie i nie towarzyszą mu inne niepokojące objawy, nie powinien powodować niepokoju. Ból jajników jest charakterystyczny dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Innymi przyczynami bólu jajników może być stres, , a także choroby układu rozrodczego.
Choroby jajników – rodzaje, objawy
Trwały ból jajników nie może być bagatelizowany, a odczuwająca go kobieta powinna bacznie mu się przyglądać. Jest to najczęściej jedna z pierwszych oznak chorób jajników, które mogą występować w każdym wieku. Wśród najczęstszych schorzeń i zaburzeń pracy jajników zalicza się: zapalenie jajników, zespół policystycznych jajników oraz torbiele.
Zapalenie jajników zwane jest także zapaleniem przydatków (jajników i jajowodów). Ma podłoże bakteryjne i jest najczęściej diagnozowane u młodych, aktywnych seksualnie kobiet. Wśród najczęstszych przyczyn zapalenia jajników wyróżnia się: niewłaściwą higienę miejsc intymnych lub kontakt płciowy z zakażonym partnerem. Zapalenie jajników objawia się najczęściej silnym bólem brzucha, podwyższoną temperaturą ciała, upławami z pochwy, nieregularnym plamieniem z pochwy, problemami z pęcherzem, biegunką lub zaparciami. Skutecznym leczeniem okazuje się terapia antybiotykami i środkami przeciwzapalnymi. Uwaga! Nieleczone zapalenie jajnika może skutkować bezpłodnością!
Przyczyny PCOS nie są znane
Torbiele jajnika mają zazwyczaj rozmiary orzecha i przypominają balonik wypełniony płynem. Powstają w wyniku zaburzeń hormonalnym i zazwyczaj nie powodują dolegliwości. Gdy osiągają znaczne rozmiary, sprawiają uczucie dyskomfortu w postaci wzdęć, bólu brzuchu i bólu podczas stosunku. Stosuje się terapię lekami hormonalnymi, rzadziej dokonuje się ich usunięcia.
