Immunologia wykorzystuje wiedzę z dziedzin o podłożu biologiczno-chemicznym i ściśle powiązana jest ze specjalizacjami, takimi jak hematologia, onkologia czy genetyka. Ze względu na szeroki zakres w skład immunologii wchodzą różne działy nauki, takie jak serologia, immunochemia czy transplantologia.
Co to jest immunologia?
Immunologia to dyscyplina medyczna zajmująca się problematyką układu odpornościowego, czyli biochemicznymi reakcjami ustroju na własne i wnikające do jego wnętrza patogeny oraz inne ciała obce, jak toksyny i transplantaty, czyli tkanki pobrane od dawcy i chirurgicznie przeszczepione. Obiektem badania immunologii są wszelkie procesy biochemiczne zachodzące na poziomie komórkowym, ukierunkowane na rozpoznawanie i zwalczanie zbędnych i niebezpiecznych, zakaźnych patogenów, czyli czynników chorobotwórczych. Zakres zainteresowania immunologii umożliwia zrozumienie, zapobieganie, diagnostykę oraz prowadzenie skutecznego leczenia chorób i wszelkich procesów patologicznych zachodzących w organizmie. Cały mechanizm odpornościowy umożliwia specyficzny układ narządów i naczyń limfatycznych oraz chłonnych, a także wyspecjalizowanych komórek uczestniczących w reakcjach obronnych, tworzących wspólnie system immunologiczny. Współpracujące ze sobą elementy układu odpornościowego mają na celu identyfikację i likwidowanie wirusów, bakterii, grzybów, pasożytów i pierwotniaków za pomocą umiejętności rozróżniania zdrowych od szkodliwych oraz własnych od obcych komórek i tkanek. Najbardziej powszechnym objawem zaburzenia odporności organizmu są infekcje górnych dróg oddechowych oraz tzw. przeziębienie, manifestujące się katarem, bólem gardła, chrypką czy podwyższoną temperaturą ciała.
Rodzaje immunologii
Ze względu na szeroki zakres immunologia dzielona jest na dyscypliny, z których każda charakteryzuje się specyficznym zakresem badań. W skład immunologii wchodzą dziedziny, takie jak:
- immunogenetyka, badająca genetyczne aspekty odporności organizmu oraz zdolność dziedziczenia cech antygenowych;
- immunochemia, zajmująca się strukturami i właściwościami antygenów i patogenów;
- serologia, badająca interakcje pomiędzy przeciwciałami;
- immunopatologia, sprawująca badania nad zaburzeniami funkcji układu odpornościowego w przypadku alergii czy chorób autoimmunologicznych, czyli grupy schorzeń, w których przebiegu organizm niszczy własne komórki.
Ponadto w obszarze immunologii funkcjonują m.in.: immunologia kliniczna, immunohematologia, immunofarmakologia czy immunotransplantologia. Nierzadko dla wyjaśnienia i zażegnania problemów zdrowotnych wiedza z różnych zakresów immunologii zazębia się, np. w przypadku niepłodności, trudności zajścia w ciążę czy poronień.
Immunologia a zajście w ciążę
Jednym z powodów trudności poczęcia dziecka może być tzw. niepłodność immunologiczna, za którą odpowiadają w blisko 90% zaburzenia autoimmunologiczne. Tego typu zjawisko polega na wystąpieniu nieprawidłowych reakcji układu odpornościowego i skierowaniu go przeciwko elementom biorącym udział w procesie zapłodnienia, np. komórkom jajowym i plemnikom. Zaburzony w ten sposób system immunologiczny kobiety może produkować dwa rodzaje przeciwciał, które atakują jej własne gamety, czyli:
- przeciwciała jądrowe, negatywnie wpływające na endometrium, tzn. błonę śluzową macicy, powodujące jej stan zapalny, utrudniający lub uniemożliwiający zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka;
- przeciwciała jajnikowe, atakujące ciałko żółte i osłonę oocytu, powodujące zaburzenia produkcji hormonów płciowych i prowadzące do cykli bezowulacyjnych, czyli niepłodności.
Wyniki immunologii pod kątem trudności zapłodnienia i utrzymania ciąży mogą być również wynikiem innych niewłaściwych reakcji odpornościowych kobiety, manifestujących się produkcją przeciwciał na gamety męskie, tzw. zaburzenia alloimmunologiczne. W tej sytuacji niepowodzenia przedostania się nasienia w kierunku oocytu czy połączenia obu gamet i implantacji zarodka w macicy pojawiają się na skutek agresji systemu immunologicznego kobiety wobec plemników, które traktowane wówczas jak ciało obce, są atakowane i zwalczane przez organizm. Niepłodność immunologiczna może powodować tzw. poronienie nawykowe.
Zobacz film: Niepłodność
Immunologiczne badanie krwi
Badania immunologiczne to grupa wyspecjalizowanych testów diagnostycznych, ukierunkowanych na ocenę efektywności mechanizmów obronnych układu odpornościowego ustroju na zagrażające jego równowadze patogeny. Badania wykorzystywane są w celu poznania i diagnostyki chorób zakaźnych oraz schorzeń z grupy autoagresji. Podstawowym materiałem, na którym przeprowadzane są badania, jest krew. Odczytany z niej wynik stosunku stężenia i klasy przeciwciał przeciwko danemu patogenowi, czyli czynnikowi chorobotwórczemu, wskazuje, czy pacjent aktualnie jest obciążony chorobą, czy miał w przeszłości z nią kontakt.
Bibliografia:
1. Abbas A. K., „Immunologia – funkcje i zaburzenia układu immunologicznego”, Edra Urban & Partner, Wrocław 2015;
2. Bryniarski K., „Immunologia”, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017;
3. Gołąb J., „Immunologia”, PWN, Warszawa 2017.
