Hormon wzrostu – jakie efekty daje jego niedobór lub zbyt wysokie stężenie?

Ponieważ hormon wzrostu trafił na listę substancji tzw. odmładzających, na rynku pojawiło się wiele preparatów, które go zawierają. Obecnie uważa się, że pomaga nie tylko rozwinąć muskulaturę czy zwiększyć siłę, ale również zachować młody wygląd skóry. Chociaż jest wytwarzany przez organizm człowieka, to z upływem lat jego ilość maleje.

Za co odpowiada hormon wzrostu?

Naturalnie wytwarzany przez organizm hormon wzrostuodpowiada za pobudzenie wzrostu całego ciała w okresie rozwoju dziecka, wzmaga syntezę białek ustrojowych, przyspiesza spalanie tłuszczów, a także rozpad glikogenu w wątrobie, co podnosi jednocześnie poziom cukru. Wpływa również na gospodarkę mineralną i wodną ustroju. U dorosłych osób jest wyrzucany przez przysadkę średnio 5 razy na dobę, a największa dawka wydzielana jest w najgłębszej fazie snu.

Za normę u dorosłego człowieka przyjmuje się stężenie substancji w zakresie 1–12 µg/l, a u dzieci i noworodków – 10–30 µg/l. Jej znaczne niedobory mogą być widoczne zaraz po urodzeniu – u chłopców zauważalny jest zbyt mały penis. Mniejsze braki dają objawy dopiero po kilku, a nawet kilkunastu miesiącach. Następuje zahamowanie wzrostu i niedorozwój płciowy. Charakterystyczne są niewielkie dłonie, mały nos i pyzate policzki, a w okolicy nadbrzusza zaczyna się odkładać tkanka tłuszczowa.

U osób dorosłych zbyt mała ilość hormonu wzrostu prowadzi do obniżenia energii i pogorszenia samopoczucia. Mogą wystąpić stany depresyjne i lękowe oraz zaburzone reakcje emocjonalne, nieadekwatne do sytuacji. Jeżeli chodzi o ciało, to zauważalna jest otyłość brzuszna i wysuszenie skóry.

W przypadkach zdiagnozowanych niedoborów konieczne jest dodatkowe podawanie hormonu, które zawsze powinno odbywać się pod kontrolą lekarza specjalisty.

Hormon wzrostu – skutki uboczne

Hormon wzrostu jest stosowany nie tylko w celu uzupełniania jego braków w organizmie. Na rynku jest dostępnych wiele preparatów zawierających tę substancję w formie tabletek lub zastrzyków. Powszechnie wykorzystuje się ją (wbrew wskazaniom lekarskim) w kulturystyce, ponieważ odgrywa kluczową rolę w budowaniu masy mięśniowej. Sięga po nią wielu sportowców, ponieważ efekty przyjmowania hormonu wzrostu >nie tylko pozwalają poprawić wyniki sportowe, ale także zmniejszają ryzyko kontuzji. Na tym nie koniec – medycyna estetyczna doceniła jego właściwości w terapii odmładzającej. Jednak należy pamiętać, że w obu przypadkach ani Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) ani jej europejskie odpowiedniki nie zatwierdziły kuracji z użyciem hormonu wzrostu jako dozwolonej do stosowania w medycynie estetycznej, przez wzgląd na niepożądane efekty. Według zaleceń może być jedynie używany w celach leczniczych jako środek w terapii niskorosłości.

Niewłaściwie stosowany hormon wzrostu może powodować skutki uboczne.Prowadzi do zaburzeń hormonalnych, które objawiają się przede wszystkim akromegalią, czyli przerostem kończyn, uszu i nosa. Wprowadzony do organizmu w zbyt dużych ilościach hamuje wydzielanie insuliny, więc może prowadzić do insulinoodporności, a w konsekwencji nawet do cukrzycy. Ponadto powoduje nadciśnienie tętnicze i wzmaga zatrzymywanie wody w organizmie.

Zdecydowanie bezpieczniejsze jest stosowanie preparatów z tzw. prekursorem hormonu wzrostu, które stymulują naturalne wydzielanie tej substancji, a ich działanie również pozwala spowolnić proces starzenia się.

Hormon wzrostu u dzieci

Prawidłowe stężenie>hormonu wzrostu u dzieci decyduje o wzroście i masie ciała, które powinny być odpowiednie do wieku. Jego niedobór lub całkowity brak prowadzi do wymienionej już karłowatości przysadkowej, a jego zbyt wysokie stężenie objawia się gigantyzmem i akromegalią.

Zbyt mała ilość naturalnie wytwarzanej przez przysadkę substancji może być wadą wrodzoną lub nabytą, ale występuje też z niewyjaśnionej przyczyny (tzw. niedobór idiopatyczny). Zaburzenia wynikające z formy nabytej mogą być następstwem: guzów przysadki lub podwzgórza oraz przerzutów, napromieniowania tej części mózgu, gruźlicy, sarkoidozy, urazu głowy czy hemochromatozy (nadmiernego gromadzenia się żelaza w organizmie).

Leczenie niedoboru polega na codziennymdawkowaniu hormonu wzrostu w postaci domięśniowych zastrzyków, które przypominają te stosowane przez cukrzyków w celu aplikacji insuliny. Terapia ma odpowiadać procesom fizjologicznym wydzielania substancji, które zachodzą u zdrowego człowieka. Stąd też ważna jest pora przyjmowania dawki leku, ponieważ w naturalnych warunkach, największy wyrzut hormonu ma miejsce pod koniec dnia – głównie po zaśnięciu.

Efekty terapii są różne w zależności od schorzenia i dawki, która powinna być bardzo dokładnie dobrana oraz od tego, jak szybko niedobór został u dziecka zdiagnozowany i na jakim etapie wdrożono leczenie. Ważny jest też prawidłowy sposób przechowywania substancji.