Hipotonia (hipotensja) ortostatyczna to konsekwencja zaburzeń ciśnienia tętniczego, które zależy bezpośrednio przede wszystkim od częstotliwości rytmu serca, objętości wyrzutowej (ilość krwi wtłaczanej przez jedną z komór serca do odpowiedniego zbiornika tętniczego w czasie pojedynczego skurczu) i oporu naczyniowego, jaki napotyka krew płynąca przez naczynia krwionośne.
Zobacz także: Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia krwi
U ludzi zdrowych ciśnienie tętnicze zarówno w pozycji leżącej, jak i stojącej jest podobne. W przypadku osób cierpiących na hipotonię ortostatyczną następuje zaburzenie funkcjonowania tzw. baroreceptorów, które powinny przekazywać impulsy do autonomicznego układu nerwowego, pełniącego kontrolę nad utrzymaniem właściwego ciśnienia. W efekcie spada ono, gdy ciało przyjmuje pozycję pionową.
Próba ortostatyczna
Hipotonia ortostatyczna często dotyczy dziewcząt w okresie pokwitania, jednak jej ryzyko rośnie z wiekiem. Dotyczy nawet 20% osób po 65. roku życia i 30% osób po 75. roku życia, trzykrotnie częściej mężczyzn [1].
Zdiagnozowanie problemu nie jest łatwe, ocena wstępna pacjenta powinna obejmować wielokrotny pomiar ciśnienia tętniczego i rytmu serca w ciągu dnia. Najbardziej wiarygodne są badania przeprowadzane rano przed śniadaniem, po posiłkach, przed snem oraz po przyjęciu leków. Istotne jest zebranie szczegółowego wywiadu, ze zwróceniem uwagi na choroby współistniejące, przyjmowane preparaty farmaceutyczne, ewentualne odwodnienie organizmu czy dysfunkcję układu wegetatywnego. Należy też przeprowadzić badanie neurologiczne, które powinno obejmować ocenę sprawności umysłowej, poruszania się, czucia i wielkości źrenic.
By potwierdzić hipotonię ortostatyczną, przeprowadza się tzw. próbę ortostatyczną. Osoba badana najpierw przyjmuje pozycję leżącą na 10 minut, w tym czasie bada się jej tętno i ciśnienie skurczowe. Po tym czasie wstaje, 2 minuty później znów dokonuje się tych samych pomiarów. Otrzymane różnice pozwalają ocenić reakcję organizmu.
W diagnostyce hipotonii ortostatycznej sprawdza się również dwudziestoczterogodzinny pomiar metodą Holtera, która daje szczegółowy przegląd dobowych wahań ciśnienia.
Objawy hipotonii ortostatycznej
Hipotonia ortostatyczna może przebiegać objawowo lub bezobjawowo. Spadek ciśnienia najczęściej pojawia się po zmianie pozycji na stojącą, ale również w sytuacjach zwiększonego stresu, po posiłku lub wysiłku fizycznym czy jako reakcja na podwyższoną temperaturę otoczenia i przejawia się:
- zawrotami głowy
- zamroczeniem, osłabieniem, omdleniem
- nudnościami
-
bólami karku lub krzyża
-
dławicą piersiową (dusznością i ściskającym bólem zlokalizowanym za mostkiem, niekiedy promieniującym do lewego barku i ramienia)
- zaburzeniami mowy lub widzenia, upadkami mogącymi prowadzić do kontuzji czy złamań (szczególnie u osób w podeszłym wieku).
Nawet osoby bez objawów są obciążone ryzykiem przyszłych upadków i omdleń, dlatego należy je ograniczyć w możliwie największym stopniu.
Hipotonia ortostatyczna – przyczyny
Hipotonię ortostatyczną najczęściej dzieli się na ostrą i przewlekłą. W przypadku tej pierwszej rozwój choroby następuje bardzo szybko, niemal od razu pojawiają się także objawy schorzenia. Na ogół jest to skutek ostrych stanów, takich jak: niewydolność nadnerczy, niedokrwienie mięśnia sercowego, przyjmowanie niektórych leków (zwłaszcza brokerów czy środków przeciwpsychotycznych, przeciwnadciśnieniowych i sedatywnych), sepsa lub odwodnienie organizmu.
Hipotonia ortostatyczna w postaci przewlekłej rozwija się stopniowo przez dłuższy czas, początkowo nie powodując żadnych dolegliwości. Mogą ją wywoływać czynniki patologiczne, np.:
- uszkodzenie pnia mózgu
- mnogie zawały mózgu
-
choroba Parkinsona
- cukrzyca prosta
- niedokrwistość złośliwa
- lub fizjologiczne:
- zmiana pozycji ciała
- przyjmowanie nowych leków
- spożywane posiłki
- zmniejszenie ilości przyjmowanych płynów.
Leczenie hipotonii ortostatycznej
Objawy hipotonii ortostatycznej może złagodzić zmiana stylu życia. Należy pić odpowiednią ilość płynów (minimum 2 l dziennie), zrezygnować z papierosów i alkoholu, a także ograniczyć spożywanie soli. Warto również uprawiać aktywność fizyczną, unikać gorących kąpieli i długiego przebywania w pozycji stojącej, spać bez poduszki, a także nie wstawać gwałtownie z łóżka, szczególnie po dłuższym spoczynku.
Konieczna może okazać się również terapia farmaceutyczna, chorzy muszą często stosować leki prowadzące do wzrostu ciśnienia tętniczego poprzez: zwiększenie oporu naczyń obwodowych, nasilenie wchłaniania sodu i wody, spowodowanie skurczów mięśni gładkich i wzrostu napięcia ścian naczyń obwodowych czy zwężenia obwodowych naczyń krwionośnych.
Bibliografia:
http://www.czytelniamedyczna.pl/540,hipotonia-ortostatyczna.html.
