Objawy hiperfosfatemii są zależne w dużej mierze od chorób współistniejących, ale nadmiar pierwiastka manifestuje się niekiedy przewlekłym świądem skóry, zaczerwienieniem spojówek oczu oraz początkami miażdżycy. Często bywa tak, że choroba przebiega zupełnie bezobjawowo, a o jej obecności świadczą jedynie wyniki badań diagnostycznych. Leczenie hipofosfatemii polega na terapii choroby podstawowej. Ważnym elementem jest też zmniejszenie podaży fosforu w diecie.
Czym jest hiperfosfatemia i dlaczego powstaje?
Hiperfosfatemia to termin medyczny określający nadmiar fosforu w organizmie człowieka. Jako pierwiastek jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania komórek, dba o zdrowe i mocne kości oraz wpływa na układ nerwowy i mięśniowy. Jego niedobór i nadmiar powodują u chorego szereg problemów zdrowotnych. Niektóre z nich stanowią zagrożenie dla jego zdrowia i życia.
Za najczęstszą przyczynę hiperfosfatemii uważa się nadmierną podaż tego pierwiastka w diecie i choroby współistniejące, które mogą upośledzać jego wchłanianie z przewodu pokarmowego, np.:
- schyłkowa niewydolność nerek – fosfor nie jest wydalany z moczem, co skutkuje jego kumulacją w organizmie,
- zaburzenia hormonalne takie jak niedoczynność przytarczyc – wydzielany przez nie hormon ma ogromny wpływ na stężenie fosforu w surowicy krwi,
- niekontrolowana cukrzyca, której powikłaniem jest kwasica,
- hiperkalcemia, czyli wysoki poziom wapnia we krwi,
- mocznica.
Do powstania tego schorzenia predysponują również ciężkie urazy i infekcje, nadmierny wysiłek fizyczny oraz zjawisko rozpadania się guzów po przebytej chemioterapii. Jej przyczyną może być także nadmierna podaż witaminy D w diecie.
Zobacz, z czego składa się krew:
Objawy hiperfosfatemii
Hiperfosfatemia przebiega zazwyczaj bezobjawowo, dlatego rozpoznanie może nastręczać nieco trudności. Chorzy dowiadują się o niej w momencie wykonywania badań diagnostycznych zleconych przy chorobie współistniejącej, od której w dużej mierze zależą jakiekolwiek symptomy. Bardzo często pojawia się hiperkalcemia i to ona zwykle manifestuje się objawami, które mogą sugerować nadmiar fosforanów krwi. Najczęściej jest to uczucie mrowienia wokół ust, palców stóp i dłoni, co daje charakterystyczny obraz tężyczki. Chory boryka się też z uporczywą kurczliwością mięśni, zwłaszcza rąk, co sprzyja ich nietypowemu ułożeniu.
Jeśli pacjent choruje na niewydolność nerek, hiperfosfatemia może doprowadzić u niego do wtórnej nadczynności przytarczyc. Skutkuje także zaburzeniami ze strony układu kostnego, co dla chorego oznacza to szereg problemów, ponieważ jego kości są podatne na złamania i stale bolą. Mają również tendencje do zniekształceń. U niektórych osób hiperfosfatemia daje o sobie znać pod postacią zaczerwienienia spojówek oczu, które jest związane z odkładaniem się w nich wapnia oraz świądem skóry.
Kiedy można stwierdzić hiperfosfatemię?
O hiperfosfatemii mówi się, gdy stężenie fosforu w surowicy krwi człowieka przekracza 1,5 mmol/l. Poziom pierwiastka można zbadać w każdym laboratorium. Koszt prywatnie to zaledwie 10 złotych. Pomiaru fosforanów dokonuje się zarówno z krwi, jak i z moczu. Warto jednocześnie wykonać badanie na poziom wapnia oraz witaminy D.
Leczenie hiperfosfatemii
Hiperfosfatemię leczy się, poddając terapii chorobę, która jest odpowiedzialna za powstanie tej przypadłości. Jeżeli czynnikiem sprawczym schorzenia jest nadmierna podaż fosforu w diecie, należy ograniczyć spożywanie produktów, które zawierają dużą ilość tego pierwiastka. Z menu osoby chorej powinny zniknąć żółte sery, produkty zbożowe, takie jak płatki czy otręby oraz warzywa strączkowe. Chory powinien ograniczyć też spożywanie suszonych owoców, ponieważ zawierają one dość dużo fosforu.
Za hiperfosfatemię odpowiedzialność ponosi również niewydolność nerek, ponieważ jest to jedno z następstw upośledzonej czynności tego narządu. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej skutkują odkładaniem się wapnia w naczyniach krwionośnych, czego rezultatem są początki miażdżycy i ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych. U chorego z niewydolnością nerek powinno się wdrożyć leczenie, które będzie zapobiegać zjawisku ektopowej kalcyfikacji. Powikłania nią wywołane są jedną z najczęstszych przyczyn zgonów wśród pacjentów.
U osób z hiperkalcemią (nadmiarem wapnia w organizmie) może dojść do powikłań, dlatego należy również ten pierwiastek ograniczyć w diecie. Nie można zapominać, że wapń i fosfor są w składzie wielu preparatów witaminowych. Chory powinien o tym pamiętać, nim sięgnie po kolejne wzmacniające suplementy.
Bibliografia:
1. M. Zarzecki, J. Chudek, A. Więcek, Hiperfosfatemia – nowy czynnik w patogenezie powikłań sercowo-naczyniowych u chorych z niewydolnością nerek, [w:] Postępy Nauk Medycznych 4/2004, Borgis, s. 20–27.
